[masoomi]

با انواع خاموش کننده‌های دستی آتش آشنا شویم
اطفای حریق مجموعه اقداماتی است که برای مقابله با آتش به وسیله خاموش کردن، کنترل و یا هدایت آتش‌های ناخواسته انجام می‌گیرد. اهداف اطفای حریق حفاظت از سلامت افراد، جلوگیری از آسیب به اموال و حفاظت از محیط زیست است.
روش‌های اطفای حریق
به طور کلی اگر بتوانیم یکی از اضلاع هرم آتش را که شامل اکسیژن، حرارت، مواد اشتعال‌زا و یا واکنش‌های زنجیره‌ای است را کنترل و محدود کنیم، حریق مهار خواهد شد.
روش‌های کلی بر مبنای ماهیت حریق:
- سرد کردن حریق
- خفه کردن حریق
- مانع شدن یا از بین بردن مواد قابل اشتعال
- کنترل واکنش‌های زنجیره‌ای
۱) سرد کردن حریق:
سرد کردن یکی از روش‌های قدیمی و معمول و مؤثر برای کنترل حریق است.
این عمل اغلب با آب انجام می‌شود. یکی از خصوصیات گاز دی‌اکسید کربن نیز سرد کردن آتش است، میزان و روش به کارگیری آب در اطفای حریق اهمیت بسیاری دارد، این روش برای حریق‌های نوع A مناسب است.
۲) خفه کردن حریق:
خفه کردن، همان‌طور که از نام آن پیداست در حقیقت پوشاندن روی آتش با موادی است که از رسیدن اکسیژن به محوطه آتش جلوگیری می‌کند. این روش اگرچه در همه حریق‌ها مؤثر نیست، اما روش خوبی برای بیشتر حریق ها است. مورد استثناء موادی است که در حین سوختن اکسیژن تولید می‌کنند، مانند: نیترات و زنجیره‌های آلی اکسیژن دار مثل پراکسیدهای آلی، همچنین موادی که سرعت آتش‌گیری در آنها زیاد است مانند: دینامیت، سدیم، پتاسیم که از این قاعده مستثنی هستند. موادی که برای خفه کردن به کار می‌روند بایستی سنگین‌تر از هوا بوده و یا حالت پوششی داشته باشند. خاک، شن، ماسه، پتوی خیس نیز این کار را می‌توانند انجام دهند.
۳) مانع شدن یا از بین بردن مواد قابل اشتعال:
این روش در زمان آغاز حریق عملی است و با قطع جریان، جابه‌جا کردن مواد، جدا کردن منابعی که تاکنون حریق به آنها نرسیده، کشیدن دیوارهای حائل و یا خاکریز و همچنین رقیق کردن ماده سوختنی مایع را امکان پذیر است.
۴) کنترل واکنش‌های زنجیره‌ای:
برای این کار استفاده از برخی ترکیبات هالن و جایگزینی‌های آن و برخی ترکیبات جامد مانند جوش شیرین بسیار مؤثر است. این عمل برای کنترل حریق دشوارتر و پر هزینه‌تر از سایر روش‌هاست، اما می‌تواند به صورت مکمل برای مواد پرارزش بکار رود.
کاربردها و محدودیت‌های استفاده از خاموش کننده های دستی آتش
خاموش‌کننده CO۲
- مناسب برای اطفای حریق وسایل و تجهیزات الکتریکی و دارای قابلیت اندازه‌گیری (تابلوهای برق، کامپیوتر و...)
-در محیط‌ها و فضای بسته بدون تهویه مناسب (اتاق‌ها، دفاتر اداری و...) به دلیل بروز خفگی ناشی از کمبود اکسیژن، دارای محدودیت استفاده است.
-تماس با گاز هنگام خروج از نازل شیپوری سبب آسیب‌های جدی از قبیل سوختگی ناشی از دمای پایین می‌گردد.
خاموش کننده آب و گاز / آب
-مناسب برای اطفای حریق وسایل و تجهیزاتی که از خود خاکستر به جا می‌گذارند (چوب، البسه و...).
-استفاده در حریق‌های الکتریکی به دلیل ایجاد شرایط برق گرفتگی ممنوع است.
-استفاده در اطفای حریق‌های مایعات قابل اشتعال از قبیل نفت، گازوئیل و روغن‌های صنعتی به دلیل عدم مخلوط شدن، پخش و پاشش حریق و گسترش آن، ممنوع است.
-استفاده در حریق‌های الکتریکی به دلیل ایجاد شرایط برق گرفتگی ممنوع است.
-استفاده در اطفای حریق‌های آشپزخانه (روغن‌های آشپزی) به دلیل پخش کردن و گسترش حریق ممنوع است.
-استفاده در حریق‌هایی که شامل اسناد و مدارک مهم است به دلیل تماس آب با آنها و از بین رفتن دارای محدودیت استفاده است.
خاموش کننده پودر و گاز
-مناسب برای اطفا حریق مایعات قابل اشتعال (نفت، گازوئیل، روغن‌های صنعتی و...)
-استفاده در اطفای حریق وسایل و تجهیزاتی که از خود خاکستر به جا می‌گذارند و در حالت تلنبار هستند، به دلیل برگشت شعله دارای محدودیت استفاده است.
-استفاده در اطفای حریق وسایل و تجهیزات الکتریکی حساس که قابلیت اندازه‌گیری دارند همانند کامپیوترها، ابزار دقیق و سایر تجهیزات دارای قابلیت اندازه‌گیری به دلیل نفوذ پودر در آنها و ایجاد آسیب و اختلال در عملکرد، دارای محدودیت استفاده است.

سیده فریده موسوی کارشناس گروه مهندسی بهداشت حرفه‌ای و ایمنی کار دانشکده بهداشت شیراز