![[-]](https://www.occupationalhealth.ir/images/netpen/collapse.png "[-]")
جیوه چیست ؟
وقتی جیوه وارد محیط می گردد چه اتفاقی برای آن می افتد ؟
چگونه ممکن است که در معرض جیوه قرار بگیریم ؟
چگونه جیوه روی سلامتی تأثیر می گذارد ؟
آیا جیوه یک ماده سرطان‌زا می باشد ؟
و به ده های سوال دیگر شما پاسخ می دهد
مترجم : سعید اسداللهی
کارشناس بهداشت حرفه ای
با تشکر و قدردانی
در این مقاله به متداولترین سوالاتی که در مورد مسایل بهداشتی جیوه می باشد پاسخ داده شده است.برای دریافت اطلاعات بیشتر می توان با مرکز اطلاعات ATSDR توسط 1-888-422-8737 تماس گرفت. این اوراق در حقیقت خلاصه ای از مواد خطر ناک و اثرات بهداشتی آنها مــی باشد که به لحاظ اینکه این مواد پتانسیل آسیب رسانی به انسان را دارا می باشند بسیار حایز اهمیت است. اثرات تماس با هر نوع مــاده خطر ناکی بستگی به مقدار دوز ماده،طول مدت تماس، نحوه مواجهه با آن ماده، عادات و ویژگی‌های فـــردی و حضور یا عدم حضور ســـایر مـواد شیمیایی دارد.
مواجهه با جیوه از طریق استنشاق هوای آلوده، بلعیدن آب و غذای آلوده و داشتن ســوابق درمانهای پزشکی و دندانپزشکی اتفاق می افتد. ترازهای بالایی از جیوه پتانسیل آسیب رسانی به مغز، کلیه و رشد جنین را دارا می باشد. این ماده شیمیایی حداقل در 714 سایت برتر مــلی از میان 1467 سایت شناخته شــده آژانس حفاظـــت از محیط زیست ( EPA) یافت شده است.
جیوه چیست ؟
جیوه یک فلز است که به صورت طبیعی به چندین شکل وجود دارد. فلز جیوه یک مایع درخشنده، نقـــره ای رنگ متمایل به سفید و بی بو می باشد. در صورت گرم شدن به شکل گاز بی بو و بی رنگ در می آید. جیوه قابلیت ترکیب با ســــایر عناصر مثل کلرین، سولفور یا اکسیژن تا شکل غیر آلــی ترکیبات جیوه یا نمکها که معمولاً به صورت پودر یا کریستالهای سفید هستند را دارا می باشد. علاوه بر آن جیوه در ترکیب با کربن ترکیبات آلی جیوه را تشکیل می دهد. یکی از متداولترین آنها متیل مرکوری می باشد که عمدتاً توسط میکرو ارگانیسمهای موجود در آب و خــــــاک تولید می شود . جیوه فلزی برای ساخت گاز کلر و سود سوز آور و نیز در دما سنجهای جیوه ای و پــــــر کننده های دندانپزشکی و نیز در باطری‌ها کاربرد دارد. از نمکهای جیوه گاهی اوقات در تهیه کرم های ضد آفتاب پوست و کرم های ضد عفــونی کننده و پماد ها استفاده می شود.
وقتی جیوه وارد محیط می گردد چه اتفاقی برای آن می افتد ؟
جیوه غیر آلـــــی ( جیوه فلزی و ترکیبات غیر آلی جیوه ) از طریق سنگ معدن ، سوزاندن زغال سنگ و زباله و از طریق ماشین آلات صنایع وارد محیط آبی میگردد.
جیوه از طریق ته نشست طبیعی ، از طریق زباله ها و فعالیت انفجاری وارد محیط آبـــــی یا خـــــاکی می شود.
متیل مرکوری ممکن است توسط ارگانیسم های کـــــــــوچکی بنام باکتــــــری در آب و خاک تشکیل شود.
متیل مرکوری در بافت ماهی ساخته می شود . ماهی های بزرگ تمایل به خوردن مقـــــــادیر زیادی جیوه دارند.
چگونه ممکن است که در معرض جیوه قرار بگیریم ؟
خوردن ماهی و حلزونهای صدف دار آلوده به متیل مرکوری
استنشاق بخارات موجود در هوا، کوره های زباله سوز و صنایعی که سوخت حاوی جیوه را می سوزانند .
رها شدن جیوه در اثر امورات دندانپزشکی و مسایل درمانی پزشکی .
استنشاق هوای آلوده محیط کار یا تماس پوستی در هنگام استفاده در محیط کار ( دندانپزشکی، خدمات بهداشتی، شیمیایی و سایر صنایعی که جیوه را مورد استفاده خود قرار می دهند )
چگونه جیوه روی سلامتی تأثیر می گذارد ؟
سیستم عصبی به کلیه فرمهای جیوه بسیار حساس می باشد. متیل مرکوری و بخارات جیوه فلزی Metallic Mercury زیان آور تر از سایر اشکال جیوه بوده و این امر بخاطر این موضوع می باشد که نفوذ اشکال فوق به مغز نسبت به سایر اشکال جیوه بیشتر می باشد. مواجهه با مقادیر بالایی از جیوه فلزی و جیوه آلی و غیر آلی می تواند به صورت پایدار منجر به آسیب مغز ، کلیه و سیستم رشدی جنین گردد.
تأثیرات جیوه روی کارکرد مغز در اثر مواجهه با این ماده می تواند منتج به نتایجی از قبیل تحریک پذیری ، ترس ، لرزش ، تغییراتی در سیستم بینایی و شنوایی و مسایل حافظه ای گردد .تماس کوتاه مدت با مقادیر بالایی از بخارات جیوه فلزی ممکن است باعث اثراتی از قبیل صدمات ریوی ، تهوع ، استفراغ ، اسهال ،کاهش فشار خون یا کاهش ضربان قلب ، راشهای پوستی و تحریک چشم گردد .
آیا جیوه یک ماده سرطان‌زا می باشد ؟
اطلاعات در مورد سرطان‌زا بودن همه اشکال جیوه برای انسان ناکافی می باشد. کلرید جیوه باعث افزایش چندین نوع تومور در موشهای خانگی و صحرایی و متیل مرکوری باعث ایجاد تومور کلیه در موشهای خانگی نر شده است. آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA) تعیین کرده است که کلرید جیوه و متیل مرکوری احتمالاً سرطانهای انسانی می باشند .
چگونه جیوه می تواند روی سلامتی کو دکان تأثیر گذار باشد ؟
اطفال و کودکان نسبت به بزرگسالان در برابر جیوه بسیار حساس تر هستند . جیوه از طریق بدن مادر به جنین انتقال یافته و قابلیت تجمع دارد . جیوه همچنین می تواند از طریق پستان مادران به کودکان شیرخواره انتقال پیدا کند . بهر حال فواید تغذیه کودکان توسط شیر مادر بسیار بیشتر از آنچه که ذکر شد می باشد. جیوه ای که از طریق مادر به جنین می رسد دارای اثرات زیان آوری از قبیل صدمات مغزی ، عدم رشد فکری ، عدم هماهنگی ،کوری و عدم قابلیت گفتاری می باشد . در بچه های مسموم شده بوسیله جیوه امکان افزایش مشکلات سیستم عصبی و گوارشی و صدمات کلیوی وجود دارد .
چگونه خانواده ها می توانند خطرات مواجهه با جیوه را کاهش دهند ؟
حمل و تخلیه کردن محصولات محتوی جیوه به صورت خیلی دقیق ( همانند دماسنج ها یا مهتابی ها )
جلو گیری از انتشار بیش از اندازه جیوه در محیط
جلو گیری از تماس کودکان با مایعات نقره ای رنگ و درخشنده
تخلیه و دفن کردن صحیح و اصولی تجهیزات پزشکی فرسوده ای که محتوی جیوه می باشد .
دور از دسترس کودکان نگه داشتن تجهیزات پزشکی محتوی جیوه
دور نگه داشتن زنان آبستن و کودکان از اتاقهایی که جیوه مایع مورد استفاده قرار می گیرد .
آیا تست پزشکی وجود دارد که نشان دهد در معرض جیوه بوده ایم یا خیر ؟
تستهایی که سطح جیوه را در بدن اندازه گیری کند در دسترس مــــی باشد. نمونه های خــــون و ادرار جهت تست کردن میزان مواجهه با جیوه فلزی و همچنین فرم غیر آلی جیوه وجود دارد و مورد استفاده واقع می شود . برای تعیین میزان متیل مرکوری،جیوه را در خون یا موی سر جستجو و اندازه گیری می کنند . پزشک معالج می تواند نمونه ها را گرفته و به یک آزمایشگاه ارسال کند .
آیا دولت فدرال نظریه هایی در جهت حفاظت از سلامت بشر در برابر جیوه دارد ؟
EPA میزان (2PPb) جیوه را در آب شرب بعنوان یک حد تعیین نموده است. اداره غذا و دارو ( FDA ) میزان ( 1ppm ) متیل مرکوری را در غذا های دریای به عنوان بیشترین حد قابل قبول تعیین و تنظیم کرده است .
OSHA نیز میزان 0.1mg/m3 میلی گرم بر مترمکعب از جیوه آلی را در هوای محیط کـار و میزان 0.5mg/m3 میلی گرم بر مترمکعب از بخارات جیوه فلزی را برای یک شیفت کاری 8 ساعته و 40 ساعت کار هفتگی تعیین و مشخص کرده است .
استاندارد ACGIH و ایران برای مواجهه شغلی با ترکیبات جیوه
وقتی جیوه وارد محیط می گردد چه اتفاقی برای آن می افتد ؟
چگونه ممکن است که در معرض جیوه قرار بگیریم ؟
چگونه جیوه روی سلامتی تأثیر می گذارد ؟
آیا جیوه یک ماده سرطان‌زا می باشد ؟
و به ده های سوال دیگر شما پاسخ می دهد
مترجم : سعید اسداللهی
کارشناس بهداشت حرفه ای
با تشکر و قدردانی
در این مقاله به متداولترین سوالاتی که در مورد مسایل بهداشتی جیوه می باشد پاسخ داده شده است.برای دریافت اطلاعات بیشتر می توان با مرکز اطلاعات ATSDR توسط 1-888-422-8737 تماس گرفت. این اوراق در حقیقت خلاصه ای از مواد خطر ناک و اثرات بهداشتی آنها مــی باشد که به لحاظ اینکه این مواد پتانسیل آسیب رسانی به انسان را دارا می باشند بسیار حایز اهمیت است. اثرات تماس با هر نوع مــاده خطر ناکی بستگی به مقدار دوز ماده،طول مدت تماس، نحوه مواجهه با آن ماده، عادات و ویژگی‌های فـــردی و حضور یا عدم حضور ســـایر مـواد شیمیایی دارد.
مواجهه با جیوه از طریق استنشاق هوای آلوده، بلعیدن آب و غذای آلوده و داشتن ســوابق درمانهای پزشکی و دندانپزشکی اتفاق می افتد. ترازهای بالایی از جیوه پتانسیل آسیب رسانی به مغز، کلیه و رشد جنین را دارا می باشد. این ماده شیمیایی حداقل در 714 سایت برتر مــلی از میان 1467 سایت شناخته شــده آژانس حفاظـــت از محیط زیست ( EPA) یافت شده است.
جیوه چیست ؟
جیوه یک فلز است که به صورت طبیعی به چندین شکل وجود دارد. فلز جیوه یک مایع درخشنده، نقـــره ای رنگ متمایل به سفید و بی بو می باشد. در صورت گرم شدن به شکل گاز بی بو و بی رنگ در می آید. جیوه قابلیت ترکیب با ســــایر عناصر مثل کلرین، سولفور یا اکسیژن تا شکل غیر آلــی ترکیبات جیوه یا نمکها که معمولاً به صورت پودر یا کریستالهای سفید هستند را دارا می باشد. علاوه بر آن جیوه در ترکیب با کربن ترکیبات آلی جیوه را تشکیل می دهد. یکی از متداولترین آنها متیل مرکوری می باشد که عمدتاً توسط میکرو ارگانیسمهای موجود در آب و خــــــاک تولید می شود . جیوه فلزی برای ساخت گاز کلر و سود سوز آور و نیز در دما سنجهای جیوه ای و پــــــر کننده های دندانپزشکی و نیز در باطری‌ها کاربرد دارد. از نمکهای جیوه گاهی اوقات در تهیه کرم های ضد آفتاب پوست و کرم های ضد عفــونی کننده و پماد ها استفاده می شود.
وقتی جیوه وارد محیط می گردد چه اتفاقی برای آن می افتد ؟
جیوه غیر آلـــــی ( جیوه فلزی و ترکیبات غیر آلی جیوه ) از طریق سنگ معدن ، سوزاندن زغال سنگ و زباله و از طریق ماشین آلات صنایع وارد محیط آبی میگردد.
جیوه از طریق ته نشست طبیعی ، از طریق زباله ها و فعالیت انفجاری وارد محیط آبـــــی یا خـــــاکی می شود.
متیل مرکوری ممکن است توسط ارگانیسم های کـــــــــوچکی بنام باکتــــــری در آب و خاک تشکیل شود.
متیل مرکوری در بافت ماهی ساخته می شود . ماهی های بزرگ تمایل به خوردن مقـــــــادیر زیادی جیوه دارند.
چگونه ممکن است که در معرض جیوه قرار بگیریم ؟
خوردن ماهی و حلزونهای صدف دار آلوده به متیل مرکوری
استنشاق بخارات موجود در هوا، کوره های زباله سوز و صنایعی که سوخت حاوی جیوه را می سوزانند .
رها شدن جیوه در اثر امورات دندانپزشکی و مسایل درمانی پزشکی .
استنشاق هوای آلوده محیط کار یا تماس پوستی در هنگام استفاده در محیط کار ( دندانپزشکی، خدمات بهداشتی، شیمیایی و سایر صنایعی که جیوه را مورد استفاده خود قرار می دهند )
چگونه جیوه روی سلامتی تأثیر می گذارد ؟
سیستم عصبی به کلیه فرمهای جیوه بسیار حساس می باشد. متیل مرکوری و بخارات جیوه فلزی Metallic Mercury زیان آور تر از سایر اشکال جیوه بوده و این امر بخاطر این موضوع می باشد که نفوذ اشکال فوق به مغز نسبت به سایر اشکال جیوه بیشتر می باشد. مواجهه با مقادیر بالایی از جیوه فلزی و جیوه آلی و غیر آلی می تواند به صورت پایدار منجر به آسیب مغز ، کلیه و سیستم رشدی جنین گردد.
تأثیرات جیوه روی کارکرد مغز در اثر مواجهه با این ماده می تواند منتج به نتایجی از قبیل تحریک پذیری ، ترس ، لرزش ، تغییراتی در سیستم بینایی و شنوایی و مسایل حافظه ای گردد .تماس کوتاه مدت با مقادیر بالایی از بخارات جیوه فلزی ممکن است باعث اثراتی از قبیل صدمات ریوی ، تهوع ، استفراغ ، اسهال ،کاهش فشار خون یا کاهش ضربان قلب ، راشهای پوستی و تحریک چشم گردد .
آیا جیوه یک ماده سرطان‌زا می باشد ؟
اطلاعات در مورد سرطان‌زا بودن همه اشکال جیوه برای انسان ناکافی می باشد. کلرید جیوه باعث افزایش چندین نوع تومور در موشهای خانگی و صحرایی و متیل مرکوری باعث ایجاد تومور کلیه در موشهای خانگی نر شده است. آژانس حفاظت از محیط زیست (EPA) تعیین کرده است که کلرید جیوه و متیل مرکوری احتمالاً سرطانهای انسانی می باشند .
چگونه جیوه می تواند روی سلامتی کو دکان تأثیر گذار باشد ؟
اطفال و کودکان نسبت به بزرگسالان در برابر جیوه بسیار حساس تر هستند . جیوه از طریق بدن مادر به جنین انتقال یافته و قابلیت تجمع دارد . جیوه همچنین می تواند از طریق پستان مادران به کودکان شیرخواره انتقال پیدا کند . بهر حال فواید تغذیه کودکان توسط شیر مادر بسیار بیشتر از آنچه که ذکر شد می باشد. جیوه ای که از طریق مادر به جنین می رسد دارای اثرات زیان آوری از قبیل صدمات مغزی ، عدم رشد فکری ، عدم هماهنگی ،کوری و عدم قابلیت گفتاری می باشد . در بچه های مسموم شده بوسیله جیوه امکان افزایش مشکلات سیستم عصبی و گوارشی و صدمات کلیوی وجود دارد .
چگونه خانواده ها می توانند خطرات مواجهه با جیوه را کاهش دهند ؟
حمل و تخلیه کردن محصولات محتوی جیوه به صورت خیلی دقیق ( همانند دماسنج ها یا مهتابی ها )
جلو گیری از انتشار بیش از اندازه جیوه در محیط
جلو گیری از تماس کودکان با مایعات نقره ای رنگ و درخشنده
تخلیه و دفن کردن صحیح و اصولی تجهیزات پزشکی فرسوده ای که محتوی جیوه می باشد .
دور از دسترس کودکان نگه داشتن تجهیزات پزشکی محتوی جیوه
دور نگه داشتن زنان آبستن و کودکان از اتاقهایی که جیوه مایع مورد استفاده قرار می گیرد .
آیا تست پزشکی وجود دارد که نشان دهد در معرض جیوه بوده ایم یا خیر ؟
تستهایی که سطح جیوه را در بدن اندازه گیری کند در دسترس مــــی باشد. نمونه های خــــون و ادرار جهت تست کردن میزان مواجهه با جیوه فلزی و همچنین فرم غیر آلی جیوه وجود دارد و مورد استفاده واقع می شود . برای تعیین میزان متیل مرکوری،جیوه را در خون یا موی سر جستجو و اندازه گیری می کنند . پزشک معالج می تواند نمونه ها را گرفته و به یک آزمایشگاه ارسال کند .
آیا دولت فدرال نظریه هایی در جهت حفاظت از سلامت بشر در برابر جیوه دارد ؟
EPA میزان (2PPb) جیوه را در آب شرب بعنوان یک حد تعیین نموده است. اداره غذا و دارو ( FDA ) میزان ( 1ppm ) متیل مرکوری را در غذا های دریای به عنوان بیشترین حد قابل قبول تعیین و تنظیم کرده است .
OSHA نیز میزان 0.1mg/m3 میلی گرم بر مترمکعب از جیوه آلی را در هوای محیط کـار و میزان 0.5mg/m3 میلی گرم بر مترمکعب از بخارات جیوه فلزی را برای یک شیفت کاری 8 ساعته و 40 ساعت کار هفتگی تعیین و مشخص کرده است .
استاندارد ACGIH و ایران برای مواجهه شغلی با ترکیبات جیوه
Mercury [7439-97-6], alkyl compounds, as Hg (1992) TWA=0.01 mg/m3 Notations=Skin
Mercury [7439-97-6], all forms except alkyl, as Hg (1991) 200.59 TWA=0.1 mg/m3 Notations=Skin
Aryl compounds Elemental and inorganic forms TWA=0.025 mg/m3 Notations= Skin; A4; BEI
منابع مورد استفاده:Agency for toxics substances & Disease Registry ( ATSDR ) 1999Toxicological Profile for mercury . Atlanta , GA : u.sDepartement of Health & Human services , Public Health servisATSDR می تواند کلینیکهای بهداشت محیط و حرفه ای را به شما معرفی نماید . متخصصان می توانند بیماری‌های منتج از تماس با مواد خطر ناک را تشخیص ، ارزیابی و درمان نمایند . برای اطلاعات بیشتر با مراکز ذیل میتوان تماس گرفت .
اطلاعات بیشتر را در کجا می توان یافت ؟
Agency for Toxic substances and Disease Regisery Division of Toxicology and Environmental Medicin 1600 clifton Road NE , Mailstop F – 32Atlanta , GA 30333Phone : 1-888-42-ATSDR ( 1-888- 422-87337Email : ATSDRIC @ cdc. Gov