[masoomi]

طبق بخشنامه شماره 8621 مورخ 8/5/82 صادره از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کارخانه‌ها موظفند حداقل سالیانه یکبار نسبت به اندازه‌گیری عوامل زیان آور محیط کار خود اقدام نمایند.

آیین نامه اجرایی اندازه‌گیری عوامل زیان آور محیط کار
فصل اول
1: طبق تبصره 1 ماده 196 قانون کار، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مسئول برنامه ریزی، کنترل، ارزشیابی و بازرسی در زمینه بهداشت کار و درمان کارگری بوده و موظف است اقدامات لازم را در این زمینه به عمل آورد.
2: طبق بخشنامه شماره 8621 مورخ 8/5/82 صادره از سوی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی کارخانه‌ها موظفند حداقل سالیانه یکبار نسبت به اندازه‌گیری عوامل زیان آور محیط کار خود اقدام نمایند.
3: اندازه‌گیری عوامل زیان آور محیط کار طبق بخشنامه مذکور لازم است قبل از شروع معاینات دوره ای صورت گیرد.
4: شناسایی کلیه مشاغل موجود در کارخانه، عوامل زیان آور هریک از آنها و بررسی اقدامات کنترلی انجام شده به عهده کارشناس بهداشت حرفه‌ای می‌باشد.
5: تشخیص عوامل زیان آوری که نیاز به ارزیابی و بررسی دارند به عهده کارشناس بهداشت حرفه‌ای می‌باشد.
فصل دوم: اهداف
هدف از اندازه‌گیری عوامل زیان آور دستیابی به مقادیر واقعی عوامل زیان آور موجود در محیط کار و مقایسه آنها با مقادیر استاندارد و در صورت نیاز انجام اقدامات کنترلی می‌باشد.
فصل سوم: فراخوانی پیمانکار
1: از شرکت‌های فعال در سنجش عوامل زیان آور استعلام شود.
2: دارا بودن مجوز فعالیت در زمینه اندازه‌گیری از سوی یکی از دانشگاههای علوم پزشکی کشور و گواهی نامه کالیبره بودن دستگاههای کالیبره کننده ازسوی شرکت طرف قرار داد الزامی است.
3: پاسخ استعلام‌ها  و تعرفه‌های پیشنهادی بررسی و یکی از شرکت‌ها جهت ارزیابی عوامل زیان آور انتخاب گردد.
4: اطلاعات مورد نیاز جهت اندازه‌گیری شامل نقشه کارگاه، هدف، روش، تعداد نقاط اندازه گیری، روز و ساعت اندازه‌گیری به شرکت طرف قرارداد اعلام گردد.
5: کارشناس مسئول بهداشت حرفه‌ای کارخانه موظف است در هنگام ارزیابی عوامل زیان آور. اپراتور سنجش را به‌طور تمام وقت همراهی نماید.
فصل چهارم: ارزیابی
بخش اول: صدا 
الف - اهداف ارزیابی صدا شامل موارد زیر می‌باشد:
- اندازه‌گیری صدای یک دستگاه معین برای اهداف صنعتی.
- اندازه‌گیری به منظور تعیین منابع اصلی تولید صدا.
- اندازه‌گیری محیطی صدا.
- اندازه‌گیری مشخص نمودن میزان مواجهه کارگران.
- اندازه‌گیری به منظور آنالیز فرکانسی.
-اندازه‌گیری برای تعیین روش و چگونگی کنترل صدا.
ب - روش‌های اندازه‌گیری جهت دستیابی به هریک از اهداف شش گانه ذکر شده یکی از موارد زیر می‌باشد:
- اندازه‌گیری و ارزیابی محیطی: از این روش برای تعیین و مشخص نمودن توزیع تراز فشار صوت و محدودههای خطر در کارگاه و همچنین تعیین منابع اصلی صوت برای کنترل صدا استفاده می‌شود.
- اندازه‌گیری به منظور ارزیابی مواجهه کارگر: اندازه‌گیری باید در محل‌های تردد کارگر و در ناحیه شنوایی وی انجام شود.
ج – اجرا:
- نقشه سالن‌هایی که کارگران در معرض صدا می‌باشند تهیه شود. این نقشه لازم است دربرگیرنده موارد زیر باشد:
- محل استقرار کلیه منابع تولید کننده صدا (ماشین آلات، فن‌ها و ….).
- محل تردد افراد
- اطلاعات تکمیلی نقشه: این اطلاعات با ید پاسخگوی سئوالاتی همانند موارد زیر باشد:
- تعداد منابع تولید کننده صدا و نوع صدای آن از نظر زمان تداوم شامل پیوسته (یکنواخت. متغیر بازمان و منقطع)، ضربه‌ای و کوبه‌ای باشد.
- شرایط و موانعی که سبب جذب، انعکاس و رزونانس می‌شود.
- میانگین ساعت کار ماشین آلات بر حسب سال، ماه و روز.
- تعداد افراد شاغل بر روی هر ماشین و در هر سالن در هر شیفت.
- مدت زمان ساعت کاری، اضافه کاری و بررسی گردش کار.
- تعیین نقاط اندازه‌گیری بر روی نقشه و اجرای آن در سالن.
- هماهنگی با امور فنی جهت بررسی اجمالی منابع صدا و سرویس دستگاه‌ها جهت حذف منابع ثانویه تولید صدا.
- تعیین تاریخ روز و ساعت انجام اندازه‌گیری و اعلام آن به پیمانکار طرف قرارداد و همچنین به واحدهای ذیربط جهت همکاری و هماهنگی‌های لازم با در نظر گرفتن این نکته که روز تعیین شده طبق پیش بینی، پرکارترین روز کاری ماشین آلات موجود در محیط‌های کاری مورد نظر باشد.
- در روز اندازه‌گیری به این امر توجه شود که هیچ دستگاهی خارج از دستگاه‌های تعریف شده و روتین سالن به آن قسمت اضافه نشده باشد.
- در فرم اندازه‌گیری محلی برای ثبت صدا در شرایط عادی و غیر عادی در نظر گرفته شود.
بخش دوم: ارتعاش
الف - اهداف ارزیابی ارتعاش شامل موارد زیر می‌باشد:
- اندازه‌گیری برای اهداف صنعتی (عیب یابی و بازرسی فنی دستگاه‌ها).
- اندازه‌گیری برای مشخص نمودن میزان مواجهه کارگر.
- اندازه‌گیری برای آنالیز فرکانس.
- اندازه‌گیری برای کنترل ارتعاش.
ب - روش‌های اندازه‌گیری جهت دستیابی به نتایج روشن و قابل استفاده بر اساس اهداف اندازه‌گیری یکی از موارد زیر می‌باشد:
- روش اندازه‌گیری ارتعاش صنعتی: کاربرد این روش به منظورهای مختلفی صورت می‌گیرد که عیب یابی دستگاه‌ها مهم‌ترین آن است.
- روش اندازه‌گیری ارتعاش تمام بدن.
- روش اندازه‌گیری ارتعاش دست – بازو.
- روش اندازه‌گیری ارزیابی حدود مواجهه کارگر.
- دزیمتری ارتعاش.
ج – اجرا:
- نقشه ساده محیط کار تهیه شود. این نقشه لازم است دربرگیرنده موارد زیر باشد:
- مقیاس نقشه مشخص باشد.
- محل استقرار کلیه منابع تولید کننده ارتعاش.
- محل توقف کارگران در معرض ارتعاش.
- اطلاعات زیر در برنامه ریزی اندازه‌گیری ارتعاش لازم است ثبت گردد:
- میانگین ساعت کار ماشین آلات بر حسب سال، ماه و روز.
- تعداد افراد شاغل بر روی هر یک آر منابع تولید کننده ارتعاش در هر شیفت.
- مدت زمان ساعت کاری. اضافه کاری و بررسی گردش کار.
- تعیین نقاط اندازه‌گیری بر روی نقشه و اجرای آن در سالن در صورت نیاز.
- هماهنگی با امور فنی جهت بررسی اجمالی منابع تولید ارتعاش و سرویس دستگاه‌ها جهت حذف منابع ثانویه ارتعاش.
- درصورتی که اهداف کنترل ارتعاش مد نظر باشد، علاوه بر موارد فوق نیاز به جمع‌آوری اطلاعاتی چون مشخصات فنی دستگاه‌ها، مشخصات فنی سازه‌های بنای کارگاه و نیز مشخصات فوندانسیون محل نصب دستگاه‌ها می‌باشد.
- تعیین تاریخ روز و ساعت انجام اندازه‌گیری و اعلام آن به پیمانکار طرف قرارداد.
- در روز اندازه‌گیری به این امر توجه شود که هیچ دستگاهی خارج از دستگاه‌های تعریف شده و روتین سالن به آن قسمت اضافه نشده باشد.
بخش سوم: شرایط جوی محیط کار
الف - اهداف ارزیابی شرایط جوی محیط کار شامل موارد زیر است:
- اندازه‌گیری برای مشخص نمودن میزان استرس حرارتی کارگر.
- اندازه‌گیری برای مشخص نمودن مدت زمان کار – استراحت کارگران در فرایندهای دارای استرس گرمایی و سرمایی (تعیین مدت زمان مواجهه).
- اندازه‌گیری برای مشخص نمودن میزان راحتی افراد.
ب -  روش‌های اندازه‌گیری جهت دستیابی به نتایج روشن و قابل استناد بر اساس اهداف اندازه‌گیری شامل یکی از موارد زیر می‌باشد:
- WBGT
- HIS
ج - اجرا:
- نقشه ساده محیط کار تهیه شود. این نقشه لازم است دربرگیرنده موارد زیر باشد:
- مقیاس نقشه
- محل استقرار دستگاه‌ها خصوصاً" دستگاه‌های تأثیر گذار در شرایط جوی.
- محل توقف کارگران در معرض استرس بر روی نقشه.
- اطلاعات زیر در برنامه ریزی اندازه‌گیری ارتعاش لازم است ثبت گردد:
- میانگین ساعت کار ماشین آلات تأثیر گذار بر شرایط جوی بر حسب سال، ماه و روز
- تعداد افراد شاغل بر روی هر ماشین و در هر سالن در هر شیفت.
-  مدت زمان ساعت کاری. اضافه‌کاری و بررسی گردش کار.
- هماهنگی با امور فنی جهت بررسی اجمالی منابع تأثیر گذار و سرویس دستگاه‌ها جهت حذف منابع تشدید کننده شرایط مطلوب.
- گرم‌ترین و سردترین روزهای سال طی حداقل سه سال گذشته از اداره هواشناسی اخذ و جهت اندازه‌گیری در بدترین شرایط آب و هوایی برنامه‌ریزی گردد.
در روز اندازه‌گیری ثبت اطلاعات زیر در مورد شرایط آب و هوایی محیط خارج کارگاه جهت پیش بینی‌های بعدی الزامی است:
- درجه حرارت
- فشار
- رطوبت
- نوع پوشش ابری منطقه
- سرعت و جهت وزش باد
مشاغل مورد ارزیابی با توجه به میزان متابولیسم فعالیت‌های قابل انجام در سه گروه سبک، متوسط و سنگین مشخص شود.
در روز اندازه‌گیری، فرایندهای غیر عادی از قبل شناسایی شده در صورت امکان از محیط حذف شوند.
بخش چهارم: روشنایی
الف - اهداف ارزیابی روشنایی محیط کار شامل موارد زیر می‌باشد: 
- بررسی توزیع یکنواختی میزان روشنایی محیط کار.
- مقایسه با استانداردها.
- تعیین میزان درخشندگی و شدت روشنایی.
ب - روش ارزیابی روشنایی محیط کار با توجه به نوع آرایش منابع روشنایی مصنوعی به دو صورت منظم و غیر منظم انجام می‌شود.
ج - اجرا:
نقشه ساده محیط کار تهیه شود. نقشه باید دربردارنده اطلاعات زیر باشد:
- محل منابع روشنایی طبیعی (پنجره‌ها، نورگیرها و ….)
- محل منابع روشنایی مصنوعی و نوع آنها
- محل توقف کارگران
-  سطوح بازتابش
- سطح انجام کار تعیین گردد.
- نوع شیفت و گردش کار تعیین گردد.
- نوع کار از نظر دقت مورد نیاز دسته بندی شود.
- طریقه انتشار نور منابع مصنوعی مشخص شود.
بخش پنجم: آلاینده‌های شیمایی محیط کار (گازها، بخارها و گردوغبارها)
الف - هدف از ارزیابی آلاینده‌های شیمیایی محیط کار موارد زیر می‌باشد:
- انجام بررسی‌های تحقیقاتی.
- اندازه‌گیری و تعیین میزان تماس کارگران با آلاینده‌های مختلف هوا اعم از فیزیکی، شیمایی و بیولوژیکی.
- بررسی و تعیین میزان مؤثر بودن روش‌های مختلف کنترل آلاینده‌های شیمیایی محیط کار.
- بررسی کمی و کیفی وسایل آزمایشگاهی نمونه‌گیر.
- ارزشیابی دستگاههای آلاینده هوای محیط کار.
- بررسی و رسیدگی به شکایات وارده از طرف کارگران.
- حسن اجرای قوانین بهداشتی.
- تشخیص شرایط نامطلوب و غیر ایمن و شناسایی منابع تولید آلودگی.
- تهیه اطلاعاتی در زمینه توزیع زمانی تراکم آلاینده در حین فرایندهای صنعتی.
ب - روش نمونه‌برداری از آلاینده‌های هـوای محیط کار مطابـق اهـداف ذکر شده شامل موارد زیر می‌باشد:
- نمونه‌برداری از گازها و بخارات به دو روش مستقیم و غیر مستقیم انجام می‌پذیرد.
- نمونه‌برداری از گردوغبار با استفاده از پمپ نمونه‌برداری فردی و محیطی صورت می‌پذیرد.
ج - اجرا:
نقشه محیط کار تهیه شود. نقشه باید دربردارنده اطلاعات زیر باشد:
- منابع آلوده‌کننده هوا و تعداد آنها.
- محل استقرار کلیه سیستم‌های تهویه (طبیعی یا مکانیکی).
- محل استقرار کارگران در محیط کار (در صورتی که اختلاف سطح وجود دارد، ثبت شود).
- نوع آلاینده‌ها مشخص شود.
- ساعت کاری منابع، تعداد کارگران مورد مواجهه و تعداد کل کارگران حاضر در سالن، شیفت کاری، مدت زمان مواجهه و توزیع زمانی آلاینده‌ها ثبت گردد.
- هدف نمونه‌برداری مشخص شود.
- هرگونه تغییر در مواد اولیه، بینابینی و پروسه تولید با ذکر مقدار تأثیر گذاری آنها در پراکنش آلودگی ثبت گردد.
- از عملکرد صحیح سیستم‌های تهویه هوا اطمینان حاصل شود.
- هرگونه اشکال در دستگاههای موجود که موجب پراکنش غیر معمول آلودگی در هوای محیط کارگاه می‌شود لازم است رفع گردد (در صورت عدم امکان تحقق این امر موارد و میزان تأثیر گذاری آنها ثبت گردد).
- زمان شروع نمونه‌برداری و تاریخ انجام آن اعلام گردد.
- پیمانکار موظف است در مورد هر یک از آلاینده روش نمونه‌برداری و آنالیز را اعلام نماید به شکلی که در بردارنده تمام مراحل نمونه‌برداری و آنالیز باشد.