![[-]](https://www.occupationalhealth.ir/images/netpen/collapse.png "[-]")
ترویج و آموزش محیط زیست رهیافتی در حفاظت اصولی از محیط زیست
مقدمه
بحث توسعه و زیربنای آن را باید یکی از زمینه‌های گسترده در دوران پس از جنگ جهانی به شمار آورد که در محافل علمی و سیاسی از توجه بسیاری برخوردار شده است (کوئل کوئن، ۱۳۷۵). در این راستا و در قالب طرح مارشال، امریکا کمک‌هایی را به کشورهای اروپایی به منظور بازسازی ارائه داد. این کمک‌ها و برنامه‌های اجرا شده در کشورهایی مانند آلمان و فرانسه و پیشرفت سریع آنها به علت وجود زیر بناهای مناسب‌تر برای توسعه مانند سطح سواد و تکنولوژی بالا و نیز مواد خام ارزان از کشور های جهان سوم سبب ایجاد این تفکر شد که در صورت ورود روش‌های توسعه از کشور های غربی، کشورهای آسیایی، افریقایی و امریکای جنوبی نیز می‌توانند توسعه یابند. ثمره چنین تفکری طرح اصل چهار ترومن بود که با کمک مستقیم آمریکا در ایران نیز اجرا شد.
برنامه های توسعه‌ای در این برهه زمانی در جهان بر بعد اقتصادی تاکید داشتند و معتقد بودند که رشد اقتصادی (تولید ناخالص ملی) موجب افزایش سطح اشتغال و توزیع ثروت می‌گردد (زمانی پور، ۱۳۷۱). در اواخر دهه ۱۹۶۰ تجارب به دست آمده نشان داد که علیرغم تلاش های عمرانی و صنعتی و رشد شهرنشینی به عنوان شاخص‌های توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورهای جهان سوم، پیشرفت و توسعه ای مشاهده نشده و یا آهنگ آن کند بوده است. به علاوه کشورهایی که رشد داشته‌اند با مشکلات مختلفی نظیر اختلاف طبقاتی در جامعه خود روبر و بودند و در مجموع بهبودی در وضع اقتصادی مشاهده نشد. بر این اساس و در جهت رفع اینم شکلات تغییراتی در افکار و نظریه‌های مرتبط با توسعه در اوایل دﻫﻪ ۱۹۷۰ به وجود آمد و محور فقر و گرسنگی و برآوردن نیازهای اساسی بچای تکیه محض بر رشد ناخالص ملی مورد توجه قرار گرفت. در این دوره بعد اجتماعی بر بعد اقتصادی اضافه گردید و مشارکت مردمی در جهت اثر بخشی پروژه های توسعه ای مورد تاکید قرار گرفت. در این دوره سعی بر اجرای برنامه‌ها از طریق نیروهای مردمی و نیز توسعه پایدار تاکید شد. توسعه پایدار به عنوان رویکردی که نیازهای نسل حال را بی آنکه توانایی نسل های آینده را در بر آوردن نیازهای خودشان با مشکل روبرو کند تامین کرده و دارای سه بعد مهم: انسان، محیط زیست و آینده است و در این راستا انسان به عنوان یکی از محورهای توسعه پایدار مورد توجه است و از همین رو توسعه انسانی و تحقق آن مقدم بر توسعه در ابعاد مادی و اقتصادی مطرح می‌شود. با توجه به اهمیت انسان به عنوان هدف توسعه از یک سو و محیط زیست به عنوان بستر فعالیت انسانی از سوی دیگر موضوع داشتن حق محیط زیستی سالم برای نسل فعلی و آینده موضوعیت یافت و در چنین فضایی بود که نقش آموزش به عنوان یکی از کلیدی ترین ابزارها در تحقق توسعه انسانی مورد توجه قرار گرفت. تا از این طریق انسانها به عنوان محورهای توسعه بتواند ضمن کسب توانمندی‌های جدید به ایفای نقشی فعال و تأثیر ﮔﺬار در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ.
ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار و آﻣﻮزش: برای تحقق پایداری در توسعه و حفظ محیط زیست، ما به اخلاق زیست محیطی نیازمندیم. اخلاقی که ارتباطات پیچیده و در حال تغییر بین انسان و طبیعت را شناسایی کرده و با حساسیت به آن پاسخ دهد (مایور فدریکو، ۱۳۷۹). به منظور پدیدار شدن چنین اخلاقی، بازنگری در روش‌ها و نظام های آموزشی ضروری است. دولت‌ها و سیاستگذاران می‌توانند متولی ایجاد تغییرات و روش‌های جدید در توسعه باشند و این امر ممکن است سبب بهبود اوضاع جهان شود. اما این روش‌ها فقط راه حل‌هایی کوتاه مدت هستند مگر اینکه آموزش جدیدی به جوانان در جهان داده شود و این امر به ایجاد ارتباطی بین دانش آموزان و معلمین، مدارس و اجتمـاع و نظـام آموزشـی و کل جامعه نیاز خواهد داشت. توجه به ضرورت آمـوزش برای توسعه پایدار موضوعی است که در همـه اجـلاس و بیانیه‌ها مورد تاکید قرار گرفته است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
جایگاه آموزش و ترویج محیط زیست در بیانیه اجلاس‌های جهانی: در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﺘﮑﻬﻠﻢ در ﺳﺎل ۱۹۶۸، ﻫﯿﺄت اﻋﺰاﻣﯽ ﮐﺸﻮر ﺳﻮﺋﺪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ، ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻮاﻣﻊ بین‌المللی را ﺑﻪ ﺑﺤﺮان رو ﺑﻪ رﺷﺪ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺟﻠﺐ ﮐﺮد. اﯾﻦ اﻗﺪام در واﻗﻊ اوﻟﯿﻦ ﮔﺎم ﺑﺮای ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ عنوان اوﻟﯿﻦ ﻧﺪای رﺳﻤﯽ در ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ راه ﺣﻠﯽ ﺑﺮای ﻣﺸﮑﻼت روز اﻓﺰون ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﻣﺪ. در اداﻣﻪ اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﺘﮑﻬﻠﻢ ﺗﻮﺟﻪ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮد و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ از آن ﻣﻨﺘﺞ ﮔﺮدﯾﺪ. در اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ تاکید ﺷﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻮﺟﻮد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺧﻮد و ﺷﮑﻞ دﻫﻨﺪه آن از ﭼﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﻣﺴﺌﻮل اﺳﺖ:
اﻟﻒ) ﺑﻬﺒﻮد ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸﺮ
ب) حفاظت، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻨﻄﻘﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ، ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﺴﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺴﻞ ﻫﺎی آﯾﻨﺪه ﻧﯿﺰ در آن ﺳﻬﯿﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ،
ج) ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی، ﮐﺎﻫﺶ و ﯾﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آﻟﻮدﮔﯽ و ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴت
د) آﻣﻮزش اﻓﺮاد در ﮔﺮوه ﻫﺎی ﺳﻨﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺗﻌﺎدل ﺑﻮم ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ
ه) ﺗﺮوﯾﺞ آن دﺳﺘﻪ از ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ
و) ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﯽ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﻮﺳﺴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮای ﺑﺮﻗﺮاری ﻫﻤﮑﺎری ﻫﺎی ﻣﻠﯽ و بین‌المللی در ﻣﺤﻮ و ﯾﺎ ﺗﻘﻠﯿﻞ اﺛﺮات ﺳﻮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ، و
ز) ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﺘﻮازن ﺑﯿﻦ ملت‌ها از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺒﺎدﻻت ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﺧﻠﻊ ﺳﻼح. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد را در ﭼﻬﺎر زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ:
اﻟﻒ) ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﮑﺎن اﻧﺴﺎﻧﯽ،
ب) ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ،
ج) آﻟﻮدﮔﯽ،
د) زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ، اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ. در اداﻣﻪ اﯾﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﯽ ﮔﯿﺮی ﻣﻮارد ﻣﻄﺮح ﺷﺪه، ﮐﺎرﮔﺎه آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ ﮐﻪ اﺻﻮل راﻫﻨﻤﺎی آﻣﻮزش ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ در آن ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮔﺮدﯾﺪ:
۱- ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان مجموعه‌ای جدا ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و ﻣﺮزﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ را ﻧﺪﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺖ زﯾﺮا ﻫﺮ ﺑﺨﺶ آن ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﻫﺎی دﯾﮕﺮ اﺛﺮ ﮔﺬار اﺳﺖ.
۲- آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮاﯾﻨﺪی در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ (ﻫﻢ در ﻣﺪرﺳﻪ و ﻫﻢ در ﺧﺎرج از ﻣﺪرﺳﻪ)
۳- ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ در اﺧﻼق ﻓﺮدی زمینه‌ای را ﻓﺮاﻫﻢ آورد ﮐﻪ او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ از ﺟﻤﻠﻪ: ﺗﻼش ﺑﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺪون ﺗﺨﺮﯾﺐ و آﻟﻮدﮔﯽ آن، ﺗﻼش در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻫﺮ ﻓﺮد از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻘﺮ، ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ، ﺑﯽ ﺳﻮادی، اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﺳﻠﻄﻪ ﺟﻮﯾﯽ، ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺗﻮ ﺳﻌﻪ و رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺎی اﺿﻤﺤﻼل و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﻠﺖ ﻫﺎی دﯾﮕﺮ و… ﻧﻤﺎﯾﺪ.
۴- آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ مناسب‌ترین موقعیت‌ها و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و موقعیت‌هایی ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﻣﻠﯽ، منطقه‌ای و ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭘﯿﺶ رود. ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ و آﻟﻮده ﺳﺎزی ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺎﯾﻪ (آب، ﺧﺎک، ﻫﻮا) ﻧﻮﻋﯽ ﺑﯿﻤﺎری
اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای درﻣﺎن آن ﺑﺎﯾﺪ راﻫﯽ ﺟﺴﺖ. ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی را درﻣﺎنِ ﮐﻢ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ. در ﺣﻮزه ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎﯾﺮ ﺣﻮزه ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راه ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی از ﺑﺮوز ﺑﯿﻤﺎری ﺑﻪ ﺣﺴﺎب می آﯾﺪ. از اﯾﻦ رو اﺟﻼس ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار، ﭘﻨﺞ ﻣﺤﻮر اﺳﺎﺳﯽ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داده ﮐﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎ ﺑﻪ WEHAB ﻣﺨﻔﻒ آب، اﻧﺮژی، ﺑﻬﺪاﺷﺖ، ﮐﺸﺎورزی و ﺗﻨﻮع زﯾﺴﺘﯽ ﻣﻌﺮوف شده‌اند. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﻣﻮﺿﻮع، اﺟﻼس ژوﻫﺎﻧﺴﺒﻮرگ اﻣﯿﺪوار اﺳﺖ معضلاتی ﻫﻤﭽﻮن ﻓﻘﺮ، اﻟﮕﻮﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ و مصرف، ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ رﻓﻊ ﺷﻮد. از ﻧﻈﺮ اﺟﻼس ژوﻫﺎﻧﺴﺒﻮرگ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻫﺪاف ﻣﻨﻮط ﺑﻪ وﺟﻮد ﭘﯿﺶ زمینه‌هایی ﻫﻤﭽﻮن اﯾﺠﺎد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺪاری ﻣﻄﻠﻮب و آﻣﻮزش اﺳﺖ. ﻧﮕﺎﻫﯽ واقع بینانه ﺑﻪ اﺟﻼس ژوﻫﺎﻧﺴﺒﻮرگ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی آﻣﻮزش و ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮده و ﯾﺎ از اﻧﺴﺠﺎم و ﭘﺎﯾﺪاری ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ. از اﯾﻦ رو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﻮدن ﺑﺤﺚ آﻣﻮزش ﺑﺮای ﻫﻤﻪ اﻗﺸﺎر و ﻟﺰوم داﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻓﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﺗﺎ ﮔﺎﻣﻬﺎﯾﯽ ﻣﻨﺴﺠﻢ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد. ﻗﺒﻞ از اﺷﺎره ﺑﻪ راه حل‌ها و ﻓﺮاﻫﻢ آوردن رﻫﯿﺎﻓﺘﯽ در ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﮔﺴﺘﺮش ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻫﻨﻮز ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم از ﻣﺴﺎﺋﻞ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﻃﻼع ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﻧﯿﺰ از ﻣﺸﮑﻼت زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺮدم ﺑﯽ اﻃﻼﻋﻨﺪ ﻣﻬﻢ و ﺿﺮوری اﺳﺖ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه وﺟﻮد ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻔﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻟﺰوم اﯾﺠﺎد ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﺳﺖ. از اﯾﻦ رو ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﻪ وﯾﮋه روش ﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ آﻣﻮزش و اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺮاﮐﺰ آﻣﻮزﺷﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و آشنایی ﺑﺎ روش ﻫﺎی ﺗﺮوﯾﺞ اﯾﻦ داﻧﺶ در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻠﯽ ﺑﺮای آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺮدم از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ دارد. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﺳﻄﻮح داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﭘﺮﮐﺮدن اﯾﻦ خلا ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد، ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻓﺮادی را ﺑﺎ تخصص‌ها و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای اﺷﺎﻋﻪ داﻧﺶ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﺤﺮان ﻫﺎی ﭘﯿﺶ رو ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ.
رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ضرورت آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ:
ﺑﺮﺧﻮرداری از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺳﺎﻟﻢ و ﭘﺎک ﺑﺮای ﻫﺮ ﻓﺮدی از اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. ماهیگیران ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯽ و آﻟﻮده ﻧﺒﻮدن آب اقیانوس‌ها و درﯾﺎ، ﮐﺸﺎورزان ﺑﻪ ﺧﺎک ﻫﺎی ﻏﯿﺮ ﺳﻤﯽ و ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﭘﺎک ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺘﯽ آﻧﻬﺎ آﺳﯿﺐ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ، اﻫﻤﯿﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ (Tóth Nagy et al. , ۱۹۹۴). از اﯾﻦ رو ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ داﺷﺘﻦ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﻖ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ. در اﯾﻦ راستا ﺑﺮﺧﻮرداری از ﺣﻘﻮق زﯾﺮ اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ: ﺣﻖ داﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت و آﮔﺎﻫﯽ ﺣﻖ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺣﻖ ﺗﻌﺒﯿﺮ و ﺗﻮﺻﯿﻒ) اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻧﮕﺎﻫﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ذﮐﺮ ﺷﺪه اﯾﻦ سوال ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮای اﺣﻘﺎق اﯾﻦ ﺣﻘﻮق ﺗﻼش ﮐﺮد ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰﻣﯽ ﺧﺎص وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در راﺳﺘﺎی آن ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﺣﻘﻮق ﻣﺬﮐﻮر اﻣﯿﺪ داﺷﺖ. ﺗﻼش ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ سوالات ﻓﻮق و ﻧﯿﺰ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ در زﻣﯿﻨﻪ اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ را ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺗﺠﺎرب ﮐﺎرﮔﺰاران ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﻄﻮف ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺑﺬل ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻫﺎی آن ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﭘﺎﯾﺪار در ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﻣﯿﺪوار بود.
رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺳﻪ ﻫﺪف را ﺑﺼﻮرت ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ: ﺑﺮآورده ﺷﺪن ﻧﯿﺎز ﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ. ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﻠﯽ. ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﺎزی ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺤﻠﯽ. ﺑﺮرﺳﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و اﻫﺪاف آن ﻣﺒﯿﻦ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﻪ اﺟﺮا درآوردن اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ، ﺗﻼش ﻣﻮﺛﺮ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ، در ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ آﻣﻮزش، اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﺎزی و… ﺿﺮوری و ﺣﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ از اﯾﻦ رو ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻻزم ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ را درﯾﺎﻓﺖ. در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺎرﺗﻮت (۱۹۹۷, . Bartot, et al) ﻣﻮارد زﯾﺮ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان مستلزمات رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد:
۱- ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻣﺸﺎرﮐﺖ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ
ﻫﻤﻪ اﻋﻀﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺶ در تصمیم‌هایی ﮐﻪ ﺑﺮ زندگی‌شان و ﺑﻪ وﯾﮋه دﺳﺘﺮﺳﯽ و ﮐﻨﺘﺮل و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﺮک، تاثیر ﻣﯽ ﮔﺬارد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ زﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺖ کامل در اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ را داﺷﺘﻪ و ﻇﺮﻓﯿﺖ اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺶ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ را ﺑﺮای ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد، ﺧﺎﻧﻮاده و ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ
۲- ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬاری ﺑﺮ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ: ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﻠﯽ و ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺪﯾﺮان ﻣﻠﯽ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺣﺎﻣﯽ ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﯽ ﺷﻮﻧﺪ. در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﺧﺬ ﮐﻤﮏ ﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ، ﯾﮏ اوﻟﻮﯾﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻧﯿﺎز اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺷﺘﻐﺎل، اﺳﮑﺎن و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﺎﺷﺪ
۳- دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮای ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای معیشت ﺷﺎن ﺿﺮوری اﺳﺖ. اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ زﻣﯿﻦ در ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻫﺎی روﺳﺘﺎﯾﯽ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدی دارد
۴- ﺗﻠﻔﯿﻖ داﻧﺶ ﻣﺤﻠﯽ و آﮔﺎﻫﯽ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ: ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎﯾﺪ در ﮔﺮد آوری و ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ. ﺗﻬﯿﻪ اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد. ﻟﺬا ﮐﺴﺐ داﻧﺶ و ﺗﻠﻔﯿﻖ آن ﺑﺎ ﺗﺠﺎرب ﺳﻨﺘﯽ ﯾﮏ ضروری است
۵- دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ: ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ وام و ﺗﺴﻬﯿﻼت اﻋﺘﺒﺎری ﻣﯽ باشد.
۶- دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻓﻦ آوری ﻫﺎی ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دسترسی ﺑﻪ ﻓﻦ آوری ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺳﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ. و اﯾﻦ فناوری‌ها، ﺟﻬﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻮدن ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
۷- ﺣﻤﺎﯾﺖ دوﻟﺘﯽ ﺿﺮوری اﺳﺖ ﺗﺎ دولت‌ها ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﺷﺮاﯾﻂ ﻻزم برای اﯾﺠﺎد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻌﺎل از آن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ.
۸- ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﺎرﺟﯽ: ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ اراﺋﻪ ﺗﺠﺎرب و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﺧﻮد در ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ را ﺗﻮﺳﻌﻪ داد. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ، ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﻣﻮﺳﺴﺎت ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪ ای ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت و آﻣﻮزش ﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ در ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺿﺮوری اﺳﺖ.
۹- دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺳﺎﻟﻢ: ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ. و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ، اﺑﺰارﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی زﯾﺮ ﺿﺮوری ﺑﻪ ﻧﻈﺮ می‌رسد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﻨﺎﺑﻊ. آﻣﻮزش و ﮐﺎرآﻣﻮزی اﺛﺮ ﺑﺨﺶ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ. ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﺤﻠﯽ، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع. ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭘﺎﯾﺪار(ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﺎورزی اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ آﻓﺎت، ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻮﮔﺎز و ﻏﯿﺮه). ﻧﻈﺎرت و ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ. ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻧﻘﺶ ﻧﻘﺶ داﻧﺶ ﺑﻮﻣﯽ و ﻓﻦ آوری ﻫﺎی زﯾﺴﺘﯽ را در اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻣﻮرد ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻗﺮار داد. ﺣﺎل اﮔﺮ ﺗﺮوﯾﺞ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ، ﺳﻪ ﻫﺪف زﯾﺮ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ:
۱- آﻣﻮزش ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺸﮑﻼت و ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ،
۲- ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت و ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺸﺎن و
۳- ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻧﻤﻮدن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺖ زدن ﺑﻪ اﻗﺪام ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت، ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮوﯾﺞ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از اﺑﺰار ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی داﻧﺶ ﻣﺤﻠﯽ، اﺷﺎﻋﻪ ﻓﻦ آوری ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ (ﮐﻪ از اﻟﺰاﻣﺎت رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ) ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮوﯾﺞ از ﯾﮏ ﻧﻈﺎم داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻗﺎدر اﺳﺖ در ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺮدم در ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻤﯿﺮ ﻣﺎﯾﻪ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻣﺰﺑﻮر اﺳﺖ ﻣﻮﺛﺮ و ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﺮوﯾﺞ ﺑﻬﺒﻮد زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻣﺮدم ﺑﺮای رﻓﻊ ﻣﺸﮑﻼت و ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺸﺎن ﺗﺤﺖ آﻣﻮزش ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ. ﺗﺮوﯾﺞ ﺳﻌﯽ دارد ﻣﺮدم را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎزد ﺗﺎ از اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﯽ، ﻓﻦ آوری ﺟﺪﯾﺪ و روش ﻫﺎی ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ در زﻧﺪﮔﯽ روز ﻣﺮه ﺷﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ.
ﺗﺮوﯾﺞ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ارﺗﺒﺎط ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﻋﻠﻮم، ﻓﻦ آوری، ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻫﺎی ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﺳﺎزد ﺗﺎ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺸﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ. ﻫﺪف ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮای ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼت در ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﺎص ﺧﻮدﺷﺎن اﺳﺖ، (۱۳۸۰).
ﻧﻮع ﺷﻨﺎﺳﯽ آﻣﻮزش در ﻋﺮﺻﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ: ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﺗﻔﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ، آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﺳﻨﯿﻦ و در ﻫﻤﻪ ﺳﻄﻮح ﺑﻪ ﺻﻮرت رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ اﺟﺮا ﮔﺮدد. وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﺰرﮔﯽ در ﻣﻮرد در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺬاردن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮاوان ﺧﻮد ﺑﺮای اﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ آﻣﻮزﺷﯽ دارﻧﺪ. در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ درک ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ آﻣﻮزﺷﯽ ﺟﺎﻣﻊ در ﺗﻤﺎﻣﯽ دوران زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ. آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ و در ﻣﺘﻦِ ﺣﻘﺎﯾﻖ درﮔﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺧﻼﻗﯿﺖ، ﺣﺲ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ و ﺗﻌﻬﺪِ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﺮدای ﺑﻬﺘﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس آنچه ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ در دو ﺳﻄﺢ آﻣﻮزش رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد. در آﻣﻮزش رﺳﻤﯽ، تلاش‌ها در ﺟﻬﺖ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در دوره ﻫﺎی رﺳﻤﯽ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از داﻧﺸﮕﺎه، و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﻌﻠﻤﯿﻦ و اﻓﺮاد ﻣﺎﻫﺮ در ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی، ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﻧﺘﻘﺎل داﻧﺶ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و در ﺑﻌﺪ ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ، آﻣﻮزش ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻤﺮ و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺳﻨﯿﻦ ﺑﻌﺪ از داﻧﺸﮕﺎه را ﺑﺮای ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ و ﻏﯿﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻘﻖ آﻣﻮزش ﺑﺮای ﻫﻤﻪ " ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ. از اﯾﻦ رو ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎ ز در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻼش ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ در دو ﻋﺮﺻﻪ رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر هم زمان صورت گیرد.
روش ﺷﻨﺎﺳﯽ آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ: روش ﺷﻨﺎﺳﯽ در اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺮوﯾﺠﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎﻫﯿﺖ ﮐﺎر و ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ از اﯾﻦ رو در ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد روش ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮوﯾﺞ و آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد: ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮔﺴﺘﺮه ای ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن اﺳﺖ. ﻟﺬا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻃﻼﻋﺎت از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اراﺋﻪ ﺷﻮد. اﻃﻼﻋﺎت ﻫﺮ ﻣﺤﻞ ﺑﺮای ﺳﺎﯾﺮ محل‌ها و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﯿﺰ ﻣﻬﻢ و ﺑﺎرزش ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد. ﻫﻤﻪ اﻗﺸﺎر ﻣﺮدم ﻣﺨﺎﻃﺐ اﯾﻦ برنامه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد. ﻧﻈﺮ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺑﺎره ﻣﻼﺣﻈﺎت در اﻧﺘﺨﺎب روش ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ و ﺗﺮوﯾﺠﯽ ذﮐﺮ ﺷﺪ، ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ روش‌ها ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻠﯽ، ﮔﺮوﻫﯽ و ﭘﻮﺷﺶ وﺳﯿﻊ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﯽ ﺑﺎرﺗﻮت و ﻫﻤﮑﺎران (۱۹۹۷) ﺑﻪ روش ﻫﺎی زﯾﺮ ﺑﺮای ﺗﺮوﯾﺞ و آﻣﻮزش زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ اشاره می کند. ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻫﺎی ﺗﺮوﯾﺠﯽ. نشست‌ها. ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ ﺑﺎ رسانه‌ها و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاران. اﯾﺠﺎد ﺳﺎزﻣﺎن و ﺗﺸﮑﻞ. ﺧﺒﺮﻧﺎﻣﻪ، ﺑﺮوﺷﻮر و ﺟﺰوات. وی ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ روش ﻫﺎی ﮐﺎرﮔﺎﻫﯽ و ﺑﺤﺚ ﮔﺮوﻫﯽ و ﺣﻞ مساله را ﮐﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد ﮔﻔﺘﮕﻮی رو در رو ﻣﯽ ﺷﻮد را ﺑﺮای اﻗﻨﺎع ﺳﺎزی و ﯾﺎدﮔﯿﺮی از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻤﻞ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ (ﺑﺮوﻣﻨﺪ، ۱۳۷۰).
(ﻣﻮردوک و ﮐﺮاﺳﻨﯽ) ۲۰۰۱, Mordock and krasny) ﻧﯿﺰ ﻋﻤﻞ ﭘﮋوﻫﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ را ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﻧﻈﺮی و ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮای آﻣﻮزش زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ و از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷﯽ ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ درک اﻫﺪاف ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮان از ﯾﮏ ﺳﻮ و درﮔﯿﺮ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ در ﺗﺤﻘﯿﻖ و اﺟﺮا از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﻓﺮاﮔﯿﺮان ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﻤﻮده و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺜﺒﺘﯽ را در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﻞ ﺷﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورﻧﺪ. در اﯾﻦ روش آﻣﻮزﺷﮕﺮ و ﻣﻌﻠﻢ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺮاﮔﯿﺮ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻫﺎی ﻻزم را در ﻃﻮل آﻣﻮزش اراﺋﻪ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ. ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ در اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎی ﺗﺮوﯾﺠﯽ و آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، ﺿﺮورت ﺗﻠﻔﯿﻖ روش ﻫﺎی ﮔﺮوﻫﯽ و اﻧﻔﺮادی ﺑﺎ روش ﻫﺎی اﻧﺒﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﮔﺴﺘﺮده وﺳﯿﻌﯽ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد.
ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی: ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪف ﺗﻮﺳﻌﻪ از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺴﺘﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﻣﻮﺿﻮع داﺷﺘﻦ ﺣﻖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮای ﻧﺴﻞ ﻓﻌﻠﯽ و آﯾﻨﺪه ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ ﯾﺎﻓﺖ و در ﭼﻨﯿﻦ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻘﺶ آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از کلیدی‌ترین اﺑﺰارﻫﺎ در ﺗﺤﻘﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ انسانها ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻮر ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺿﻤﻦ ﮐﺴﺐ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺸﯽ ﻓﻌﺎل و ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬار در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ.
ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ ﭘﺎﯾﺪاری در ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺎ ﺑﻪ اﺧﻼق زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻢ. اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﭘﯿﭽﯿﺪه و در ﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﯿﻦ اﻧﺴﺎن و ﻃﺒﯿﻌﺖ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﻪ آن ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪن ﭼﻨﯿﻦ اﺧﻼﻗﯽ، ﺑﺎزﻧﮕﺮی در روش‌ها و ﻧﻈﺎم ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺿﺮوری اﺳﺖ. دولت‌ها و ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاران ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺘﻮﻟﯽ اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮات و روش ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﺒﺐ ﺑﻬﺒﻮد اوﺿﺎع ﺟﻬﺎن ﺷﻮد. اﻣﺎ اﯾﻦ روش‌ها
ﻓﻘﻂ راه ﺣﻞ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ آﻣﻮزش ﺟﺪﯾﺪی ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن در ﺟﻬﺎن داده ﺷﻮد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﯿﻦ داﻧﺶ آﻣﻮزان و ﻣﻌﻠﻤﯿﻦ، ﻣﺪارس و اﺟﺘﻤﺎع و ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ و ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﯿﺎز ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. از اﯾﻦ رو ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﻪ وﯾﮋه روش ﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ آﻣﻮزش و اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺮاﮐﺰ آﻣﻮزﺷﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ روش ﻫﺎی ﺗﺮوﯾﺞ اﯾﻦ داﻧﺶ در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻠﯽ ﺑﺮای آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺮدم از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ دارد. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﺳﻄﻮح داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﭘﺮﮐﺮدن اﯾﻦ خلا ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد، ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻓﺮادی را ﺑﺎ تخصص‌ها و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای اﺷﺎﻋﻪ داﻧﺶ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎی ﭘﯿﺶ رو ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺗﺠﺎرب ﮐﺎرﮔﺰاران ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در ﺳﺮا ﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ، از ﮐﺎراﯾﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺑﺬل ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻫﺎی آن ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﭘﺎﯾﺪار در ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد. رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺳﻪ ﻫﺪف ﺑﺮآورده ﺷﺪن ﻧﯿﺎز ﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ، ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﻠﯽ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﺎزی ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺤﻠﯽ را ﺑﺼﻮرت ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت، ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮوﯾﺞ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از اﺑﺰار ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی داﻧﺶ ﻣﺤﻠﯽ، اﺷﺎﻋﻪ ﻓﻦ آوری ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ (ﮐﻪ از اﻟﺰاﻣﺎت رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ) ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮوﯾﺞ از ﯾﮏ ﻧﻈﺎم داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻗﺎدر اﺳﺖ در ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺮدم در ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻤﯿﺮ ﻣﺎﯾﻪ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻣﺰﺑﻮر اﺳﺖ ﻣﻮﺛﺮ و ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ.
اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺮاﮐﺰ آﻣﻮزﺷﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ روش ﻫﺎی ﺗﺮوﯾﺞ اﯾﻦ داﻧﺶ در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻠﯽ ﺑﺮای آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺮدم از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ دارد. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﺳﻄﻮح داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﭘﺮﮐﺮدن اﯾﻦ خلا ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد، ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻓﺮادی را ﺑﺎ تخصص‌ها و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای اﺷﺎﻋﻪ داﻧﺶ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎی ﭘﯿﺶ رو ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺗﺠﺎرب ﮐﺎرﮔﺰاران ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در ﺳﺮا ﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ، از ﮐﺎراﯾﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺑﺬل ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻫﺎی آن ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﭘﺎﯾﺪار در ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد. رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺳﻪ ﻫﺪف ﺑﺮآورده ﺷﺪن ﻧﯿﺎز ﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ، ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﻠﯽ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﺎزی ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺤﻠﯽ را ﺑﺼﻮرت ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت، ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮوﯾﺞ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از اﺑﺰار ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی داﻧﺶ ﻣ ﺤﻠﯽ، اﺷﺎﻋﻪ ﻓﻦ آوری ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ (ﮐﻪ از اﻟﺰاﻣﺎت رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ) ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮوﯾﺞ از ﯾﮏ ﻧﻈﺎم داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻗﺎدر اﺳﺖ در ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺮدم در ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻤﯿﺮ ﻣﺎﯾﻪ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻣﺰﺑﻮر اﺳﺖ ﻣﻮﺛﺮ و ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ.
مقدمه
بحث توسعه و زیربنای آن را باید یکی از زمینه‌های گسترده در دوران پس از جنگ جهانی به شمار آورد که در محافل علمی و سیاسی از توجه بسیاری برخوردار شده است (کوئل کوئن، ۱۳۷۵). در این راستا و در قالب طرح مارشال، امریکا کمک‌هایی را به کشورهای اروپایی به منظور بازسازی ارائه داد. این کمک‌ها و برنامه‌های اجرا شده در کشورهایی مانند آلمان و فرانسه و پیشرفت سریع آنها به علت وجود زیر بناهای مناسب‌تر برای توسعه مانند سطح سواد و تکنولوژی بالا و نیز مواد خام ارزان از کشور های جهان سوم سبب ایجاد این تفکر شد که در صورت ورود روش‌های توسعه از کشور های غربی، کشورهای آسیایی، افریقایی و امریکای جنوبی نیز می‌توانند توسعه یابند. ثمره چنین تفکری طرح اصل چهار ترومن بود که با کمک مستقیم آمریکا در ایران نیز اجرا شد.
برنامه های توسعه‌ای در این برهه زمانی در جهان بر بعد اقتصادی تاکید داشتند و معتقد بودند که رشد اقتصادی (تولید ناخالص ملی) موجب افزایش سطح اشتغال و توزیع ثروت می‌گردد (زمانی پور، ۱۳۷۱). در اواخر دهه ۱۹۶۰ تجارب به دست آمده نشان داد که علیرغم تلاش های عمرانی و صنعتی و رشد شهرنشینی به عنوان شاخص‌های توسعه اقتصادی در بسیاری از کشورهای جهان سوم، پیشرفت و توسعه ای مشاهده نشده و یا آهنگ آن کند بوده است. به علاوه کشورهایی که رشد داشته‌اند با مشکلات مختلفی نظیر اختلاف طبقاتی در جامعه خود روبر و بودند و در مجموع بهبودی در وضع اقتصادی مشاهده نشد. بر این اساس و در جهت رفع اینم شکلات تغییراتی در افکار و نظریه‌های مرتبط با توسعه در اوایل دﻫﻪ ۱۹۷۰ به وجود آمد و محور فقر و گرسنگی و برآوردن نیازهای اساسی بچای تکیه محض بر رشد ناخالص ملی مورد توجه قرار گرفت. در این دوره بعد اجتماعی بر بعد اقتصادی اضافه گردید و مشارکت مردمی در جهت اثر بخشی پروژه های توسعه ای مورد تاکید قرار گرفت. در این دوره سعی بر اجرای برنامه‌ها از طریق نیروهای مردمی و نیز توسعه پایدار تاکید شد. توسعه پایدار به عنوان رویکردی که نیازهای نسل حال را بی آنکه توانایی نسل های آینده را در بر آوردن نیازهای خودشان با مشکل روبرو کند تامین کرده و دارای سه بعد مهم: انسان، محیط زیست و آینده است و در این راستا انسان به عنوان یکی از محورهای توسعه پایدار مورد توجه است و از همین رو توسعه انسانی و تحقق آن مقدم بر توسعه در ابعاد مادی و اقتصادی مطرح می‌شود. با توجه به اهمیت انسان به عنوان هدف توسعه از یک سو و محیط زیست به عنوان بستر فعالیت انسانی از سوی دیگر موضوع داشتن حق محیط زیستی سالم برای نسل فعلی و آینده موضوعیت یافت و در چنین فضایی بود که نقش آموزش به عنوان یکی از کلیدی ترین ابزارها در تحقق توسعه انسانی مورد توجه قرار گرفت. تا از این طریق انسانها به عنوان محورهای توسعه بتواند ضمن کسب توانمندی‌های جدید به ایفای نقشی فعال و تأثیر ﮔﺬار در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ.
ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار و آﻣﻮزش: برای تحقق پایداری در توسعه و حفظ محیط زیست، ما به اخلاق زیست محیطی نیازمندیم. اخلاقی که ارتباطات پیچیده و در حال تغییر بین انسان و طبیعت را شناسایی کرده و با حساسیت به آن پاسخ دهد (مایور فدریکو، ۱۳۷۹). به منظور پدیدار شدن چنین اخلاقی، بازنگری در روش‌ها و نظام های آموزشی ضروری است. دولت‌ها و سیاستگذاران می‌توانند متولی ایجاد تغییرات و روش‌های جدید در توسعه باشند و این امر ممکن است سبب بهبود اوضاع جهان شود. اما این روش‌ها فقط راه حل‌هایی کوتاه مدت هستند مگر اینکه آموزش جدیدی به جوانان در جهان داده شود و این امر به ایجاد ارتباطی بین دانش آموزان و معلمین، مدارس و اجتمـاع و نظـام آموزشـی و کل جامعه نیاز خواهد داشت. توجه به ضرورت آمـوزش برای توسعه پایدار موضوعی است که در همـه اجـلاس و بیانیه‌ها مورد تاکید قرار گرفته است که در ادامه به برخی از آنها اشاره می‌شود.
جایگاه آموزش و ترویج محیط زیست در بیانیه اجلاس‌های جهانی: در ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﺘﮑﻬﻠﻢ در ﺳﺎل ۱۹۶۸، ﻫﯿﺄت اﻋﺰاﻣﯽ ﮐﺸﻮر ﺳﻮﺋﺪ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﻣﺘﺤﺪ، ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻮاﻣﻊ بین‌المللی را ﺑﻪ ﺑﺤﺮان رو ﺑﻪ رﺷﺪ اﯾﺠﺎد ﺷﺪه در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺟﻠﺐ ﮐﺮد. اﯾﻦ اﻗﺪام در واﻗﻊ اوﻟﯿﻦ ﮔﺎم ﺑﺮای ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﻧﺒﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﺑﻪ عنوان اوﻟﯿﻦ ﻧﺪای رﺳﻤﯽ در ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺑﺮای ﯾﺎﻓﺘﻦ راه ﺣﻠﯽ ﺑﺮای ﻣﺸﮑﻼت روز اﻓﺰون ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ آﻣﺪ. در اداﻣﻪ اﯾﻦ اﻗﺪاﻣﺎت ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ اﺳﺘﮑﻬﻠﻢ ﺗﻮﺟﻪ و ﻧﮕﺮاﻧﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ را ﺑﻪ ﺧﻮد ﺟﻠﺐ ﻧﻤﻮد و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻓﺮاواﻧﯽ از آن ﻣﻨﺘﺞ ﮔﺮدﯾﺪ. در اﯾﻦ ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ تاکید ﺷﺪ ﮐﻪ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻣﻮﺟﻮد واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺧﻮد و ﺷﮑﻞ دﻫﻨﺪه آن از ﭼﻨﺪ ﺟﻬﺖ ﻣﺴﺌﻮل اﺳﺖ:
اﻟﻒ) ﺑﻬﺒﻮد ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺸﺮ
ب) حفاظت، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ و اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻨﻄﻘﯽ از ﻣﻨﺎﺑﻊ زﻣﯿﻦ ﺑﻪ ﻃﺮﯾﻘﯽ ﮐﻪ اﻓﺮاد ﺑﺸﺮ، ﻧﻪ ﻓﻘﻂ ﻧﺴﻞ ﺣﺎﺿﺮ ﺑﻠﮑﻪ ﻧﺴﻞ ﻫﺎی آﯾﻨﺪه ﻧﯿﺰ در آن ﺳﻬﯿﻢ ﺑﺎﺷﻨﺪ،
ج) ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی، ﮐﺎﻫﺶ و ﯾﺎ از ﺑﯿﻦ ﺑﺮدن آﻟﻮدﮔﯽ و ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴت
د) آﻣﻮزش اﻓﺮاد در ﮔﺮوه ﻫﺎی ﺳﻨﯽ در زﻣﯿﻨﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺗﻌﺎدل ﺑﻮم ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ
ه) ﺗﺮوﯾﺞ آن دﺳﺘﻪ از ﭘﮋوﻫﺶ ﻫﺎی ﻋﻠﻤﯽ ﮐﻪ در ﺟﻬﺖ ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ
و) ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﯽ و ﺗﺸﻮﯾﻖ ﻣﻮﺳﺴﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺑﺮای ﺑﺮﻗﺮاری ﻫﻤﮑﺎری ﻫﺎی ﻣﻠﯽ و بین‌المللی در ﻣﺤﻮ و ﯾﺎ ﺗﻘﻠﯿﻞ اﺛﺮات ﺳﻮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ، و
ز) ﺣﻔﻆ ﺻﻠﺢ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻣﺘﻮازن ﺑﯿﻦ ملت‌ها از ﻃﺮﯾﻖ ﻣﺒﺎدﻻت ﻋﺎدﻻﻧﻪ و ﺧﻠﻊ ﺳﻼح. ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺎس ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﮐﺎر ﺧﻮد را در ﭼﻬﺎر زﻣﯿﻨﻪ ﻣﺘﻤﺮﮐﺰ ﻧﻤﻮده اﺳﺖ:
اﻟﻒ) ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ اﺳﮑﺎن اﻧﺴﺎﻧﯽ،
ب) ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ،
ج) آﻟﻮدﮔﯽ،
د) زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ، اﻃﻼﻋﺎﺗﯽ، اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ. در اداﻣﻪ اﯾﻦ ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ و ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﯽ ﮔﯿﺮی ﻣﻮارد ﻣﻄﺮح ﺷﺪه، ﮐﺎرﮔﺎه آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺮﮔﺰار ﺷﺪ ﮐﻪ اﺻﻮل راﻫﻨﻤﺎی آﻣﻮزش ﺑﻪ ﺷﺮح زﯾﺮ در آن ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﮔﺮدﯾﺪ:
۱- ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان مجموعه‌ای جدا ﻧﮕﺮﯾﺴﺖ و ﻣﺮزﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ، ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و ﻓﯿﺰﯾﮑﯽ را ﻧﺪﯾﺪه اﻧﮕﺎﺷﺖ زﯾﺮا ﻫﺮ ﺑﺨﺶ آن ﺑﺮ ﺑﺨﺶ ﻫﺎی دﯾﮕﺮ اﺛﺮ ﮔﺬار اﺳﺖ.
۲- آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﻓﺮاﯾﻨﺪی در ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻣﺮاﺣﻞ زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ (ﻫﻢ در ﻣﺪرﺳﻪ و ﻫﻢ در ﺧﺎرج از ﻣﺪرﺳﻪ)
۳- ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ در اﺧﻼق ﻓﺮدی زمینه‌ای را ﻓﺮاﻫﻢ آورد ﮐﻪ او را ﺗﺸﻮﯾﻖ ﺑﻪ اﻧﺠﺎم اﻗﺪاﻣﺎﺗﯽ از ﺟﻤﻠﻪ: ﺗﻼش ﺑﺮای ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺑﻬﺮه ﺑﺮداری از ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺑﺪون ﺗﺨﺮﯾﺐ و آﻟﻮدﮔﯽ آن، ﺗﻼش در ﺟﻬﺖ ﺑﻬﺒﻮد ﮐﯿﻔﯿﺖ زﻧﺪﮔﯽ ﻫﺮ ﻓﺮد از ﻃﺮﯾﻖ ﮐﺎﻫﺶ ﻓﻘﺮ، ﮔﺮﺳﻨﮕﯽ، ﺑﯽ ﺳﻮادی، اﺳﺘﺜﻤﺎر و ﺳﻠﻄﻪ ﺟﻮﯾﯽ، ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻦ ﺗﻮ ﺳﻌﻪ و رﺷﺪ اﻗﺘﺼﺎدی ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﺑﻬﺎی اﺿﻤﺤﻼل و ﺗﺤﻘﯿﺮ ﻣﻠﺖ ﻫﺎی دﯾﮕﺮ و… ﻧﻤﺎﯾﺪ.
۴- آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ مناسب‌ترین موقعیت‌ها و ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺤﻠﯽ ﺷﺮوع و ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت و موقعیت‌هایی ﺑﺎ ﮔﺴﺘﺮدﮔﯽ ﻣﻠﯽ، منطقه‌ای و ﺟﻬﺎﻧﯽ ﭘﯿﺶ رود. ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ و آﻟﻮده ﺳﺎزی ﻣﻨﺎﺑﻊ ﭘﺎﯾﻪ (آب، ﺧﺎک، ﻫﻮا) ﻧﻮﻋﯽ ﺑﯿﻤﺎری
اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای درﻣﺎن آن ﺑﺎﯾﺪ راﻫﯽ ﺟﺴﺖ. ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی را درﻣﺎنِ ﮐﻢ ﻫﺰﯾﻨﻪ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ. در ﺣﻮزه ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻫﻤﭽﻮن ﺳﺎﯾﺮ ﺣﻮزه ﻫﺎی اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ، آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان راه ﭘﯿﺸﮕﯿﺮی از ﺑﺮوز ﺑﯿﻤﺎری ﺑﻪ ﺣﺴﺎب می آﯾﺪ. از اﯾﻦ رو اﺟﻼس ﺟﻬﺎﻧﯽ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار، ﭘﻨﺞ ﻣﺤﻮر اﺳﺎﺳﯽ را ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار داده ﮐﻪ اﺻﻄﻼﺣﺎ ﺑﻪ WEHAB ﻣﺨﻔﻒ آب، اﻧﺮژی، ﺑﻬﺪاﺷﺖ، ﮐﺸﺎورزی و ﺗﻨﻮع زﯾﺴﺘﯽ ﻣﻌﺮوف شده‌اند. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﭘﻨﺞ ﻣﻮﺿﻮع، اﺟﻼس ژوﻫﺎﻧﺴﺒﻮرگ اﻣﯿﺪوار اﺳﺖ معضلاتی ﻫﻤﭽﻮن ﻓﻘﺮ، اﻟﮕﻮﻫﺎی ﺗﻮﻟﯿﺪ و مصرف، ﺗﺨﺮﯾﺐ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، ﺗﻬﺪﯾﺪ ﺻﻠﺢ و اﻣﻨﯿﺖ ﺟﻬﺎﻧﯽ و ﺳﻼﻣﺖ ﻋﻤﻮﻣﯽ رﻓﻊ ﺷﻮد. از ﻧﻈﺮ اﺟﻼس ژوﻫﺎﻧﺴﺒﻮرگ ﻧﯿﻞ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻫﺪاف ﻣﻨﻮط ﺑﻪ وﺟﻮد ﭘﯿﺶ زمینه‌هایی ﻫﻤﭽﻮن اﯾﺠﺎد ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺪاری ﻣﻄﻠﻮب و آﻣﻮزش اﺳﺖ. ﻧﮕﺎﻫﯽ واقع بینانه ﺑﻪ اﺟﻼس ژوﻫﺎﻧﺴﺒﻮرگ ﺑﯿﺎﻧﮕﺮ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ اﻗﺪاﻣﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ در زﻣﯿﻨﻪ ﻫﺎی آﻣﻮزش و ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻋﺮﺻﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﺎﻓﯽ ﻧﺒﻮده و ﯾﺎ از اﻧﺴﺠﺎم و ﭘﺎﯾﺪاری ﻻزم ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻤﯽ ﺑﺎﺷﺪ. از اﯾﻦ رو ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮ ﺑﻮدن ﺑﺤﺚ آﻣﻮزش ﺑﺮای ﻫﻤﻪ اﻗﺸﺎر و ﻟﺰوم داﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﮐﺎﻓﯽ از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ ﺑﺎ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻧﯿﺎز اﺳﺖ ﺗﺎ ﮔﺎﻣﻬﺎﯾﯽ ﻣﻨﺴﺠﻢ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺷﻮد. ﻗﺒﻞ از اﺷﺎره ﺑﻪ راه حل‌ها و ﻓﺮاﻫﻢ آوردن رﻫﯿﺎﻓﺘﯽ در ﺟﻬﺖ رﻓﻊ اﯾﻦ ﻣﺸﮑﻼت، ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻦ ﻣﻮﺿﻮع ﮐﻪ ﺑﺎ وﺟﻮد ﮔﺴﺘﺮش ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﻫﻨﻮز ﺑﯿﺸﺘﺮ ﻣﺮدم از ﻣﺴﺎﺋﻞ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﭘﯿﺮاﻣﻮن اﻃﻼع ﭼﻨﺪاﻧﯽ ﻧﺪارﻧﺪ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﻦ ﻧﯿﺰ از ﻣﺸﮑﻼت زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺮدم ﺑﯽ اﻃﻼﻋﻨﺪ ﻣﻬﻢ و ﺿﺮوری اﺳﺖ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه وﺟﻮد ﻧﻘﻄﻪ ﺿﻌﻔﯽ در ﺳﯿﺴﺘﻢ و ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﯽ ﻟﺰوم اﯾﺠﺎد ﺑﺨﺸﯽ ﺑﺮای اﻧﺘﻘﺎل اﯾﻦ اﻃﻼﻋﺎت ﺑﻪ ﻋﺎﻣﻪ ﻣﺮدم و ﺑﺎﻟﻌﮑﺲ اﺳﺖ. از اﯾﻦ رو ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﻪ وﯾﮋه روش ﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ آﻣﻮزش و اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺮاﮐﺰ آﻣﻮزﺷﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و آشنایی ﺑﺎ روش ﻫﺎی ﺗﺮوﯾﺞ اﯾﻦ داﻧﺶ در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻠﯽ ﺑﺮای آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺮدم از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ دارد. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﺳﻄﻮح داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﭘﺮﮐﺮدن اﯾﻦ خلا ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد، ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻓﺮادی را ﺑﺎ تخصص‌ها و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای اﺷﺎﻋﻪ داﻧﺶ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﺤﺮان ﻫﺎی ﭘﯿﺶ رو ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ.
رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ضرورت آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ:
ﺑﺮﺧﻮرداری از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺳﺎﻟﻢ و ﭘﺎک ﺑﺮای ﻫﺮ ﻓﺮدی از اﻫﻤﯿﺖ ﺧﺎص ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. ماهیگیران ﺑﻪ ﭘﺎﮐﯽ و آﻟﻮده ﻧﺒﻮدن آب اقیانوس‌ها و درﯾﺎ، ﮐﺸﺎورزان ﺑﻪ ﺧﺎک ﻫﺎی ﻏﯿﺮ ﺳﻤﯽ و ﻣﺼﺮف ﮐﻨﻨﺪﮔﺎن ﺑﻪ ﺗﻮﻟﯿﺪات ﭘﺎک ﮐﻪ ﺑﻪ ﺳﻼﻣﺘﯽ آﻧﻬﺎ آﺳﯿﺐ ﻧﺮﺳﺎﻧﺪ، اﻫﻤﯿﺖ ﻗﺎﺋﻞ ﻫﺴﺘﻨﺪ (Tóth Nagy et al. , ۱۹۹۴). از اﯾﻦ رو ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ داﺷﺘﻦ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺳﺎﻟﻢ و ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺣﻖ ﻫﻤﻪ ﻣﺮدم ﺟﺎﻣﻌﻪ اﺳﺖ. در اﯾﻦ راستا ﺑﺮﺧﻮرداری از ﺣﻘﻮق زﯾﺮ اﻟﺰاﻣﯽ اﺳﺖ: ﺣﻖ داﺷﺘﻦ اﻃﻼﻋﺎت و آﮔﺎﻫﯽ ﺣﻖ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﺣﻖ ﺗﻌﺒﯿﺮ و ﺗﻮﺻﯿﻒ) اﻇﻬﺎر ﻧﻈﺮ ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﻧﮕﺎﻫﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺑﻪ ﺣﻘﻮق ذﮐﺮ ﺷﺪه اﯾﻦ سوال ﻣﻄﺮح اﺳﺖ ﮐﻪ آﯾﺎ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ ﺑﺮای اﺣﻘﺎق اﯾﻦ ﺣﻘﻮق ﺗﻼش ﮐﺮد ﯾﺎ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﮑﺎﻧﯿﺰﻣﯽ ﺧﺎص وﺟﻮد دارد ﮐﻪ در راﺳﺘﺎی آن ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻖ ﺣﻘﻮق ﻣﺬﮐﻮر اﻣﯿﺪ داﺷﺖ. ﺗﻼش ﺑﺮای ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ سوالات ﻓﻮق و ﻧﯿﺰ ﺑﺮرﺳﯽ ﻣﻨﺎﺑﻊ در زﻣﯿﻨﻪ اﻧﺠﺎم ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ را ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺗﺠﺎرب ﮐﺎرﮔﺰاران ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در ﺳﺮاﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ ﺑﻪ ﺧﻮد ﻣﻌﻄﻮف ﮐﺮده و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺑﺬل ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻫﺎی آن ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﭘﺎﯾﺪار در ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﻣﯿﺪوار بود.
رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺳﻪ ﻫﺪف را ﺑﺼﻮرت ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ: ﺑﺮآورده ﺷﺪن ﻧﯿﺎز ﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ. ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﻠﯽ. ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﺎزی ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺤﻠﯽ. ﺑﺮرﺳﯽ اﺟﻤﺎﻟﯽ ﺗﻌﺮﯾﻒ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و اﻫﺪاف آن ﻣﺒﯿﻦ اﯾﻦ واﻗﻌﯿﺖ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای ﺑﻪ اﺟﺮا درآوردن اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ، ﺗﻼش ﻣﻮﺛﺮ و ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ، در ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﺟﻤﻠﻪ آﻣﻮزش، اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﺎزی و… ﺿﺮوری و ﺣﯿﺎﺗﯽ اﺳﺖ از اﯾﻦ رو ﺑﺎﯾﺪ ﺷﺮاﯾﻂ ﻻزم ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ را درﯾﺎﻓﺖ. در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺑﺎرﺗﻮت (۱۹۹۷, . Bartot, et al) ﻣﻮارد زﯾﺮ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان مستلزمات رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﯿﺎن ﮐﺮد:
۱- ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻣﺸﺎرﮐﺖ و ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ
ﻫﻤﻪ اﻋﻀﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺶ در تصمیم‌هایی ﮐﻪ ﺑﺮ زندگی‌شان و ﺑﻪ وﯾﮋه دﺳﺘﺮﺳﯽ و ﮐﻨﺘﺮل و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺸﺘﺮک، تاثیر ﻣﯽ ﮔﺬارد داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ زﻧﺎن ﻧﯿﺰ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺖ کامل در اﯾﻦ ﻓﺮاﯾﻨﺪﻫﺎ را داﺷﺘﻪ و ﻇﺮﻓﯿﺖ اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺶ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ را ﺑﺮای ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮد، ﺧﺎﻧﻮاده و ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﮐﺴﺐ ﮐﻨﻨﺪ
۲- ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬاری ﺑﺮ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ: ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎﯾﺪ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ اوﻟﻮﯾﺖ ﻫﺎی ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺤﻠﯽ و ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﺎﻣﻞ ﻣﺪﯾﺮان ﻣﻠﯽ و ﻣﻮﺳﺴﺎت ﺣﺎﻣﯽ ﺳﺎزﻣﺎن دﻫﯽ ﺷﻮﻧﺪ. در ﻧﺘﯿﺠﻪ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﻫﻤﯿﺸﻪ اﺧﺬ ﮐﻤﮏ ﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ، ﯾﮏ اوﻟﻮﯾﺖ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﯾﮏ ﻧﯿﺎز اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﻣﺎﻧﻨﺪ اﺷﺘﻐﺎل، اﺳﮑﺎن و ﺑﻬﺪاﺷﺖ ﺑﺎﺷﺪ
۳- دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ و اﻣﻨﯿﺖ ﺑﺮای ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻃﺒﯿﻌﯽ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﺑﺮای معیشت ﺷﺎن ﺿﺮوری اﺳﺖ. اﻣﻨﯿﺖ ﻣﺎﻟﮑﯿﺖ زﻣﯿﻦ در ﺷﻬﺮﻫﺎ و ﻣﺠﺘﻤﻊ ﻫﺎی روﺳﺘﺎﯾﯽ اﻫﻤﯿﺖ زﯾﺎدی دارد
۴- ﺗﻠﻔﯿﻖ داﻧﺶ ﻣﺤﻠﯽ و آﮔﺎﻫﯽ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ: ﺟﻮاﻣﻊ ﺑﺎﯾﺪ در ﮔﺮد آوری و ﺗﺤﻠﯿﻞ داده ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﮐﻨﻨﺪ. ﺗﻬﯿﻪ اﻃﻼﻋﺎت و ﺗﻮﺻﯿﻪ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻫﻤﺎﻫﻨﮕﯽ ﺑﺎ ﺟﻮاﻣﻊ اﻧﺠﺎم ﮔﯿﺮد. ﻟﺬا ﮐﺴﺐ داﻧﺶ و ﺗﻠﻔﯿﻖ آن ﺑﺎ ﺗﺠﺎرب ﺳﻨﺘﯽ ﯾﮏ ضروری است
۵- دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻣﺎﻟﯽ: ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ وام و ﺗﺴﻬﯿﻼت اﻋﺘﺒﺎری ﻣﯽ باشد.
۶- دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻓﻦ آوری ﻫﺎی ﺳﺎﻟﻢ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دسترسی ﺑﻪ ﻓﻦ آوری ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺳﺎﻟﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ. و اﯾﻦ فناوری‌ها، ﺟﻬﺖ اﻃﻤﯿﻨﺎن از ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﻮدن ﺑﻪ ﻧﯿﺎزﻫﺎ و ﺳﺎزﮔﺎر ﺑﻮدن ﺑﺎ ﺷﺮاﯾﻂ ﺟﺎﻣﻌﻪ، ﺑﻪ ﺑﻬﺘﺮﯾﻦ وﺟﻪ از ﻃﺮﯾﻖ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ.
۷- ﺣﻤﺎﯾﺖ دوﻟﺘﯽ ﺿﺮوری اﺳﺖ ﺗﺎ دولت‌ها ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻓﺮاﻫﻢ آوردن ﺷﺮاﯾﻂ ﻻزم برای اﯾﺠﺎد ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻓﻌﺎل از آن ﺣﻤﺎﯾﺖ ﮐﻨﻨﺪ.
۸- ﺣﻤﺎﯾﺖ ﺧﺎرﺟﯽ: ﺑﺎﯾﺪ ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﻣﻮﺳﺴﺎت دوﻟﺘﯽ و ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ اراﺋﻪ ﺗﺠﺎرب و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﺧﻮد در ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ را ﺗﻮﺳﻌﻪ داد. ﻋﻼوه ﺑﺮ اﯾﻦ، ﺗﺸﮑﯿﻞ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ای از ﻣﻮﺳﺴﺎت ﭼﻨﺪ رﺷﺘﻪ ای ﮐﻪ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺠﺎم ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت و آﻣﻮزش ﻫﺎی ﻣﺮﺗﺒﻂ در ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﺿﺮوری اﺳﺖ.
۹- دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺳﺎﻟﻢ: ﺟﻮاﻣﻊ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪ دﺳﺘﺮﺳﯽ ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺳﺎﻟﻢ اﺳﺖ. و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ، اﺑﺰارﻫﺎ و ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی زﯾﺮ ﺿﺮوری ﺑﻪ ﻧﻈﺮ می‌رسد ارزﯾﺎﺑﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ ﻣﺸﮑﻼت و ﻣﻨﺎﺑﻊ. آﻣﻮزش و ﮐﺎرآﻣﻮزی اﺛﺮ ﺑﺨﺶ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ. ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻣﺤﻠﯽ، ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ رﯾﺰی و ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ اﺟﺘﻤﺎع. ﺗﻮﻟﯿﺪ ﭘﺎﯾﺪار(ﻣﺎﻧﻨﺪ ﮐﺸﺎورزی اﮐﻮﻟﻮژﯾﮏ، ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ آﻓﺎت، ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺑﯿﻮﮔﺎز و ﻏﯿﺮه). ﻧﻈﺎرت و ارزﺷﯿﺎﺑﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ. ﻋﻼوه ﺑﺮ آﻧﭽﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻧﺒﺎﯾﺪ ﻧﻘﺶ ﻧﻘﺶ داﻧﺶ ﺑﻮﻣﯽ و ﻓﻦ آوری ﻫﺎی زﯾﺴﺘﯽ را در اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻣﻮرد ﺑﯽ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﻗﺮار داد. ﺣﺎل اﮔﺮ ﺗﺮوﯾﺞ را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻈﺎم آﻣﻮزش ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ، ﺳﻪ ﻫﺪف زﯾﺮ را دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ:
۱- آﻣﻮزش ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺸﮑﻼت و ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺸﺎن را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ و ارزﯾﺎﺑﯽ ﮐﻨﻨﺪ،
۲- ﮐﻤﮏ ﺑﻪ اﻓﺮاد ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای ﻣﻮاﺟﻪ ﺷﺪن ﺑﺎ ﻣﺸﮑﻼت و ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺸﺎن و
۳- ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﻧﻤﻮدن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر دﺳﺖ زدن ﺑﻪ اﻗﺪام ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت، ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮوﯾﺞ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از اﺑﺰار ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی داﻧﺶ ﻣﺤﻠﯽ، اﺷﺎﻋﻪ ﻓﻦ آوری ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ (ﮐﻪ از اﻟﺰاﻣﺎت رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ) ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮوﯾﺞ از ﯾﮏ ﻧﻈﺎم داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻗﺎدر اﺳﺖ در ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺮدم در ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻤﯿﺮ ﻣﺎﯾﻪ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻣﺰﺑﻮر اﺳﺖ ﻣﻮﺛﺮ و ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ. ﻫﺪف ﻧﻬﺎﯾﯽ ﺗﺮوﯾﺞ ﺑﻬﺒﻮد زﻧﺪﮔﯽ ﻣﺮدم ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ و در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﻣﺮدم ﺑﺮای رﻓﻊ ﻣﺸﮑﻼت و ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺸﺎن ﺗﺤﺖ آﻣﻮزش ﻗﺮار ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ. ﺗﺮوﯾﺞ ﺳﻌﯽ دارد ﻣﺮدم را ﻣﺘﻘﺎﻋﺪ ﺳﺎزد ﺗﺎ از اﻃﻼﻋﺎت ﻋﻠﻤﯽ، ﻓﻦ آوری ﺟﺪﯾﺪ و روش ﻫﺎی ﺗﮑﺎﻣﻞ ﯾﺎﻓﺘﻪ در زﻧﺪﮔﯽ روز ﻣﺮه ﺷﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ.
ﺗﺮوﯾﺞ ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ارﺗﺒﺎط ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﻋﻠﻮم، ﻓﻦ آوری، ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻫﺎی ﺗﺤﻘﯿﻘﺎﺗﯽ ﺑﺮﻗﺮار ﻣﯽ ﺳﺎزد ﺗﺎ از آﻧﻬﺎ ﺑﺮای ﺑﺮآوردن ﻧﯿﺎزﻫﺎﯾﺸﺎن اﺳﺘﻔﺎده ﮐﻨﻨﺪ. ﻫﺪف ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﻤﮏ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﺑﺮای ﻏﻠﺒﻪ ﺑﺮ ﻣﺸﮑﻼت در ﺷﺮاﯾﻂ ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ و اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺧﺎص ﺧﻮدﺷﺎن اﺳﺖ، (۱۳۸۰).
ﻧﻮع ﺷﻨﺎﺳﯽ آﻣﻮزش در ﻋﺮﺻﻪ ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ: ﻫﻤﺎن ﮔﻮﻧﻪ ﮐﻪ در ﺑﯿﺎﻧﯿﻪ ﺗﻔﻠﯿﺲ ﻧﯿﺰ آﻣﺪه اﺳﺖ، آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮای ﻫﻤﻪ ﺳﻨﯿﻦ و در ﻫﻤﻪ ﺳﻄﻮح ﺑﻪ ﺻﻮرت رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ اﺟﺮا ﮔﺮدد. وﺳﺎﯾﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﺰرﮔﯽ در ﻣﻮرد در اﺧﺘﯿﺎر ﮔﺬاردن ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻓﺮاوان ﺧﻮد ﺑﺮای اﯾﻦ رﺳﺎﻟﺖ آﻣﻮزﺷﯽ دارﻧﺪ. در ﺻﻮرﺗﯽ ﮐﻪ آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﻪ درﺳﺘﯽ درک ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺷﺎﻣﻞ آﻣﻮزﺷﯽ ﺟﺎﻣﻊ در ﺗﻤﺎﻣﯽ دوران زﻧﺪﮔﯽ ﺑﺎﺷﺪ. آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺧﻮد را در ﺣﻞ ﻣﺴﺎﯾﻞ و در ﻣﺘﻦِ ﺣﻘﺎﯾﻖ درﮔﯿﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ و ﺧﻼﻗﯿﺖ، ﺣﺲ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ و ﺗﻌﻬﺪِ ﺧﻮد را ﺑﺮای ﺳﺎﺧﺘﻦ ﻓﺮدای ﺑﻬﺘﺮ ﺗﺸﻮﯾﻖ ﮐﻨﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس آنچه ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ ﻣﺸﺨﺺ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ در دو ﺳﻄﺢ آﻣﻮزش رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد. در آﻣﻮزش رﺳﻤﯽ، تلاش‌ها در ﺟﻬﺖ ﮔﻨﺠﺎﻧﺪن ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در دوره ﻫﺎی رﺳﻤﯽ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از داﻧﺸﮕﺎه، و ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻣﻌﻠﻤﯿﻦ و اﻓﺮاد ﻣﺎﻫﺮ در ﺑﻪ ﮐﺎرﮔﯿﺮی، ﺗﻮﻟﯿﺪ و اﻧﺘﻘﺎل داﻧﺶ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﻄﺮح اﺳﺖ و در ﺑﻌﺪ ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ، آﻣﻮزش ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻧﺤﻮی ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﺗﻤﺎﻣﯽ ﻋﻤﺮ و ﺑﻪ وﯾﮋه ﺳﻨﯿﻦ ﺑﻌﺪ از داﻧﺸﮕﺎه را ﺑﺮای ﺗﻤﺎم اﻓﺮاد داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ و ﻏﯿﺮ داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﺤﻘﻖ آﻣﻮزش ﺑﺮای ﻫﻤﻪ " ﭘﻮﺷﺶ دﻫﺪ. از اﯾﻦ رو ﻣﯽ ﺗﻮان ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮﻓﺖ ﮐﻪ ﺑﺮای دﺳﺘﯿﺎﺑﯽ ﺑﻪ ﻇﺮﻓﯿﺖ ﻫﺎی اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﯿﺎ ز در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﺑﺎﯾﺪ ﺗﻼش ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ در دو ﻋﺮﺻﻪ رﺳﻤﯽ و ﻏﯿﺮ رﺳﻤﯽ ﺑﻪ ﻃﻮر هم زمان صورت گیرد.
روش ﺷﻨﺎﺳﯽ آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ: روش ﺷﻨﺎﺳﯽ در اراﺋﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﺗﺮوﯾﺠﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺎﻫﯿﺖ ﮐﺎر و ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﺷﺪ از اﯾﻦ رو در ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد روش ﻫﺎی ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮوﯾﺞ و آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻣﻮارد زﯾﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﮐﺮد: ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮔﺴﺘﺮه ای ﺑﻪ وﺳﻌﺖ ﻫﻤﻪ ﻧﻘﺎط ﺟﻬﺎن اﺳﺖ. ﻟﺬا ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ اﻃﻼﻋﺎت از ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺨﺘﻠﻔﯽ اراﺋﻪ ﺷﻮد. اﻃﻼﻋﺎت ﻫﺮ ﻣﺤﻞ ﺑﺮای ﺳﺎﯾﺮ محل‌ها و ﻣﻨﺎﻃﻖ ﻧﯿﺰ ﻣﻬﻢ و ﺑﺎرزش ﺗﻠﻘﯽ ﺷﻮد. ﻫﻤﻪ اﻗﺸﺎر ﻣﺮدم ﻣﺨﺎﻃﺐ اﯾﻦ برنامه ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻟﺬا ﺑﺎﯾﺪ ﺑﻪ ﻫﻤﻪ آﻧﻬﺎ اﻃﻼع رﺳﺎﻧﯽ ﺻﻮرت ﮔﯿﺮد. ﻧﻈﺮ ﺑﻪ آﻧﭽﻪ در ﺑﺎره ﻣﻼﺣﻈﺎت در اﻧﺘﺨﺎب روش ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ و ﺗﺮوﯾﺠﯽ ذﮐﺮ ﺷﺪ، ﻣﯽ ﺗﻮان ﮔﻔﺖ ﮐﻪ روش‌ها ﺑﺎﯾﺪ ﺟﻨﺒﻪ ﻋﻤﻠﯽ، ﮔﺮوﻫﯽ و ﭘﻮﺷﺶ وﺳﯿﻊ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﭼﻨﯿﻦ ﻣﻼﺣﻈﺎﺗﯽ ﺑﺎرﺗﻮت و ﻫﻤﮑﺎران (۱۹۹۷) ﺑﻪ روش ﻫﺎی زﯾﺮ ﺑﺮای ﺗﺮوﯾﺞ و آﻣﻮزش زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ اشاره می کند. ﻧﻤﺎﯾﺶ ﻫﺎی ﺗﺮوﯾﺠﯽ. نشست‌ها. ﻣﮑﺎﺗﺒﻪ ﺑﺎ رسانه‌ها و ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮔﺬاران. اﯾﺠﺎد ﺳﺎزﻣﺎن و ﺗﺸﮑﻞ. ﺧﺒﺮﻧﺎﻣﻪ، ﺑﺮوﺷﻮر و ﺟﺰوات. وی ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ روش ﻫﺎی ﮐﺎرﮔﺎﻫﯽ و ﺑﺤﺚ ﮔﺮوﻫﯽ و ﺣﻞ مساله را ﮐﻪ ﺳﺒﺐ اﯾﺠﺎد ﮔﻔﺘﮕﻮی رو در رو ﻣﯽ ﺷﻮد را ﺑﺮای اﻗﻨﺎع ﺳﺎزی و ﯾﺎدﮔﯿﺮی از ﻃﺮﯾﻖ ﻋﻤﻞ ﭘﯿﺸﻨﻬﺎد ﻣﯽ ﻧﻤﺎﯾﺪ (ﺑﺮوﻣﻨﺪ، ۱۳۷۰).
(ﻣﻮردوک و ﮐﺮاﺳﻨﯽ) ۲۰۰۱, Mordock and krasny) ﻧﯿﺰ ﻋﻤﻞ ﭘﮋوﻫﯽ ﻣﺸﺎرﮐﺘﯽ را ﭼﺎرﭼﻮﺑﯽ ﻧﻈﺮی و ﻋﻤﻠﯽ ﺑﺮای آﻣﻮزش زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻣﯽ داﻧﻨﺪ و از آن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان روﺷﯽ ﯾﺎد ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ ﺳﺒﺐ درک اﻫﺪاف ﺑﻪ وﺳﯿﻠﻪ ﻓﺮاﮔﯿﺮان از ﯾﮏ ﺳﻮ و درﮔﯿﺮ ﺷﺪن آﻧﻬﺎ در ﺗﺤﻘﯿﻖ و اﺟﺮا از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در ﻧﺘﯿﺠﻪ آن ﻓﺮاﮔﯿﺮان ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﻫﺎی ﺧﻮد را ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﯾﺞ ﺗﺤﻘﯿﻖ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ ﻧﻤﻮده و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﻣﺜﺒﺘﯽ را در ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﻞ ﺷﺎن ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﯽ آورﻧﺪ. در اﯾﻦ روش آﻣﻮزﺷﮕﺮ و ﻣﻌﻠﻢ ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﻓﺮاﮔﯿﺮ راﻫﻨﻤﺎﯾﯽ ﻫﺎی ﻻزم را در ﻃﻮل آﻣﻮزش اراﺋﻪ ﻣﯽ دﻫﻨﺪ. ﻧﮑﺘﻪ ﻣﻬﻢ در اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎی ﺗﺮوﯾﺠﯽ و آﻣﻮزﺷﯽ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، ﺿﺮورت ﺗﻠﻔﯿﻖ روش ﻫﺎی ﮔﺮوﻫﯽ و اﻧﻔﺮادی ﺑﺎ روش ﻫﺎی اﻧﺒﻮﻫﯽ اﺳﺖ ﺗﺎ ﮔﺴﺘﺮده وﺳﯿﻌﯽ ﺗﺤﺖ ﭘﻮﺷﺶ ﻗﺮار ﮔﯿﺮد.
ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﯿﺮی: ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﯿﺖ اﻧﺴﺎن ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻫﺪف ﺗﻮﺳﻌﻪ از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺴﺘﺮ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ اﻧﺴﺎﻧﯽ از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﻣﻮﺿﻮع داﺷﺘﻦ ﺣﻖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺘﯽ ﺳﺎﻟﻢ ﺑﺮای ﻧﺴﻞ ﻓﻌﻠﯽ و آﯾﻨﺪه ﻣﻮﺿﻮﻋﯿﺖ ﯾﺎﻓﺖ و در ﭼﻨﯿﻦ ﻓﻀﺎﯾﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻧﻘﺶ آﻣﻮزش ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮑﯽ از کلیدی‌ترین اﺑﺰارﻫﺎ در ﺗﺤﻘﻖ ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻧﺴﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﺗﻮﺟﻪ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺖ. ﺗﺎ از اﯾﻦ ﻃﺮﯾﻖ انسانها ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺤﻮر ﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺿﻤﻦ ﮐﺴﺐ ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪی ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ ﺑﻪ اﯾﻔﺎی ﻧﻘﺸﯽ ﻓﻌﺎل و ﺗﺎﺛﯿﺮ ﮔﺬار در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﭙﺮدازﻧﺪ.
ﺑﺮای ﺗﺤﻘﻖ ﭘﺎﯾﺪاری در ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺎ ﺑﻪ اﺧﻼق زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻧﯿﺎزﻣﻨﺪﯾﻢ. اﺧﻼﻗﯽ ﮐﻪ ارﺗﺒﺎﻃﺎت ﭘﯿﭽﯿﺪه و در ﺣﺎل ﺗﻐﯿﯿﺮ ﺑﯿﻦ اﻧﺴﺎن و ﻃﺒﯿﻌﺖ را ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﮐﺮده و ﺑﺎ ﺣﺴﺎﺳﯿﺖ ﺑﻪ آن ﭘﺎﺳﺦ دﻫﺪ. ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﭘﺪﯾﺪار ﺷﺪن ﭼﻨﯿﻦ اﺧﻼﻗﯽ، ﺑﺎزﻧﮕﺮی در روش‌ها و ﻧﻈﺎم ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺿﺮوری اﺳﺖ. دولت‌ها و ﺳﯿﺎﺳﺘﮕﺬاران ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺘﻮﻟﯽ اﯾﺠﺎد ﺗﻐﯿﯿﺮات و روش ﻫﺎی ﺟﺪﯾﺪ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ و اﯾﻦ اﻣﺮ ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﺳﺒﺐ ﺑﻬﺒﻮد اوﺿﺎع ﺟﻬﺎن ﺷﻮد. اﻣﺎ اﯾﻦ روش‌ها
ﻓﻘﻂ راه ﺣﻞ ﻫﺎﯾﯽ ﮐﻮﺗﺎه ﻣﺪت ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ آﻣﻮزش ﺟﺪﯾﺪی ﺑﻪ ﺟﻮاﻧﺎن در ﺟﻬﺎن داده ﺷﻮد و اﯾﻦ اﻣﺮ ﺑﻪ اﯾﺠﺎد ارﺗﺒﺎﻃﯽ ﺑﯿﻦ داﻧﺶ آﻣﻮزان و ﻣﻌﻠﻤﯿﻦ، ﻣﺪارس و اﺟﺘﻤﺎع و ﻧﻈﺎم آﻣﻮزﺷﯽ و ﮐﻞ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻧﯿﺎز ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ. از اﯾﻦ رو ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺑﺤﺚ آﻣﻮزش ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﻪ وﯾﮋه روش ﻫﺎی ﻧﻮﯾﻦ آﻣﻮزش و اﻧﺘﻘﺎل اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺮاﮐﺰ آﻣﻮزﺷﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ روش ﻫﺎی ﺗﺮوﯾﺞ اﯾﻦ داﻧﺶ در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻠﯽ ﺑﺮای آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺮدم از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ دارد. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﺳﻄﻮح داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﭘﺮﮐﺮدن اﯾﻦ خلا ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد، ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻓﺮادی را ﺑﺎ تخصص‌ها و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای اﺷﺎﻋﻪ داﻧﺶ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎی ﭘﯿﺶ رو ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺗﺠﺎرب ﮐﺎرﮔﺰاران ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در ﺳﺮا ﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ، از ﮐﺎراﯾﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺑﺬل ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻫﺎی آن ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﭘﺎﯾﺪار در ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد. رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺳﻪ ﻫﺪف ﺑﺮآورده ﺷﺪن ﻧﯿﺎز ﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ، ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﻠﯽ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﺎزی ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺤﻠﯽ را ﺑﺼﻮرت ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت، ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮوﯾﺞ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از اﺑﺰار ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی داﻧﺶ ﻣﺤﻠﯽ، اﺷﺎﻋﻪ ﻓﻦ آوری ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ (ﮐﻪ از اﻟﺰاﻣﺎت رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ) ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮوﯾﺞ از ﯾﮏ ﻧﻈﺎم داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻗﺎدر اﺳﺖ در ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺮدم در ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻤﯿﺮ ﻣﺎﯾﻪ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻣﺰﺑﻮر اﺳﺖ ﻣﻮﺛﺮ و ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ.
اﻃﻼﻋﺎت در ﻣﺮاﮐﺰ آﻣﻮزﺷﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و آﺷﻨﺎﯾﯽ ﺑﺎ روش ﻫﺎی ﺗﺮوﯾﺞ اﯾﻦ داﻧﺶ در ﺳﻄﺢ ﻣﺤﻠﯽ و ﻣﻠﯽ ﺑﺮای آﮔﺎﻫﯽ ﻣﺮدم از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ اﻫﻤﯿﺖ اﺳﺎﺳﯽ دارد. در اﯾﻦ راﺳﺘﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ آﻣﻮزش و ﺗﺮوﯾﺞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ در ﺳﻄﻮح داﻧﺸﮕﺎﻫﯽ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﯾﮏ ﻧﻘﻄﻪ ﺷﺮوع ﺿﻤﻦ اﯾﻨﮑﻪ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ در ﭘﺮﮐﺮدن اﯾﻦ خلا ﻣﻔﯿﺪ واﻗﻊ ﺷﻮد، ﻗﺎدر اﺳﺖ اﻓﺮادی را ﺑﺎ تخصص‌ها و ﻣﻬﺎرت ﻫﺎی ﻻزم ﺑﺮای اﺷﺎﻋﻪ داﻧﺶ و اﻃﻼﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺑﺤﺮاﻧﻬﺎی ﭘﯿﺶ رو ﺗﺮﺑﯿﺖ ﻧﻤﺎﯾﺪ. ﺑﺮای ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ، رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪ از ﺗﺠﺎرب ﮐﺎرﮔﺰاران ﻋﺮﺻﻪ ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در ﺳﺮا ﺳﺮ ﺟﻬﺎن اﺳﺖ، از ﮐﺎراﯾﯽ ﻣﻄﻠﻮب ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ ﮐﻪ در ﺻﻮرت ﺑﺬل ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻗﻮاﻧﯿﻦ و ﭼﻬﺎرﭼﻮب ﻫﺎی آن ﺑﺘﻮان ﺑﻪ ﺣﺮﮐﺘﯽ ﭘﺎﯾﺪار در ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﻣﯿﺪوار ﺑﻮد. رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻓﺮاﯾﻨﺪی اﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﯽ آن ﻣﺮدم ﻣﺤﻠﯽ ﺑﺎ ﺣﻤﺎﯾﺖ ﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ ﺳﺎزﻣﺎﻧﺪﻫﯽ و ﺗﻘﻮﯾﺖ ﺧﻮد ﻣﯽ ﭘﺮدازﻧﺪ. ﺑﻪ ﻃﻮر ﮐﻠﯽ اﯾﻦ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺳﻪ ﻫﺪف ﺑﺮآورده ﺷﺪن ﻧﯿﺎز ﻫﺎی ﻣﺤﻠﯽ، ﺣﻔﺎﻇﺖ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﻠﯽ و ﺗﻮاﻧﻤﻨﺪ ﺳﺎزی ﺟﻮاﻣﻊ ﻣﺤﻠﯽ را ﺑﺼﻮرت ﺗﻠﻔﯿﻘﯽ دﻧﺒﺎل ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. ﺑﺎ اﯾﻦ ﺗﻮﺿﯿﺤﺎت، ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺗﺮوﯾﺞ ﻧﯿﺰ ﯾﮑﯽ از اﺑﺰار ﻫﺎی آﻣﻮزﺷﯽ ﺑﺴﯿﺎر ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮای ارﺗﻘﺎی داﻧﺶ ﻣ ﺤﻠﯽ، اﺷﺎﻋﻪ ﻓﻦ آوری ﻫﺎی زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ و ارﺗﺒﺎﻃﺎت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ (ﮐﻪ از اﻟﺰاﻣﺎت رﻫﯿﺎﻓﺖ ﺣﻔﺎﻇﺖ اﺻﻮﻟﯽ از ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ اﺳﺖ) ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﯾﻨﮑﻪ ﺗﺮوﯾﺞ از ﯾﮏ ﻧﻈﺎم داوﻃﻠﺒﺎﻧﻪ ﭘﯿﺮوی ﻣﯽ ﮐﻨﺪ ﻗﺎدر اﺳﺖ در ﺟﻠﺐ ﺗﻮﺟﻪ و ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻣﺮدم در ﺣﻔﻆ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﮐﻪ ﺧﻤﯿﺮ ﻣﺎﯾﻪ رﻫﯿﺎﻓﺖ ﻣﺰﺑﻮر اﺳﺖ ﻣﻮﺛﺮ و ﻣﻔﯿﺪ ﺑﺎﺷﺪ.
منابع مورد استفاده:زﻣﺎﻧﯽ ﭘﻮر، اﺳﺪ الله (۱۳۷۳). ﺗﺮوﯾﺞ ﮐﺸﺎورزی در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺗﻮﺳﻌﻪ. اﻧﺘﺸﺎرات داﻧﺸﮕﺎه ﺑﯿﺮﺟﻨﺪ.ﻃﺮاوﺗﯽ، ﺣﻤﯿﺪ و اﯾﺎﻓﺖ اﻣﯿﺮ (۱۳۷۷). ﮐﻨﻔﺮاﻧﺲ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ درﺑﺎره ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ و ﺗﻮﺳﻌﻪ. دﺳﺘﻮر ﮐﺎر ۲۱. ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ. ﮐﻮﺋﻞ، ﮐﻮﺋﻦ (۱۳۷۵). ﺷﺎﺧﺺ ﺷﻨﺎﺳﯽ در ﺗﻮﺳﻌﻪ ﭘﺎﯾﺪار. ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﻣﻮﺳﺴﻪ ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت و ﭘﮋوﻫﺸﻬﺎی ﺑﺎزرﮔﺎﻧﯽﻣﺎﯾﻮر ﻓﺪرﯾﮑﻮ (۱۳۷۹). آﻣﻮزش ﺑﺮای آﯾﻨﺪه ﭘﺎﯾﺪار ﺗﺮﺟﻤﻪ ﭘﻮﯾﺎن. ﺗﻬﺮان: اﻧﺘﺸﺎرات ﺳﺎزﻣﺎن ﺣﻔﺎﻇﺖ محیط زیستBartot, T., J. Borrini, A. Sherbini, & P.Warran (1997). Our people -Our resources , The world conservation union, UNFPAMordock .k and m. krasny (2001). Participatory Action Research : A Theoretical and Practical Framework for Environmental Education. The journal of Environmental Education , 32(3): 15- 20Tóth Nagy, M., B. Margaret, D. Jiri, Jerzy, S. Stephen, V. Karel and J. Zlinszky (1994). Manual on Public Participation in Environmental Decision making Budapest, Current Practice and Future Possibilities in Central and Eastern Europe