![[-]](https://www.occupationalhealth.ir/images/netpen/collapse.png "[-]")
حضور و جایگاه ارگونومی
ارگونومی در سازمان‌ها و ادارات: کار در یک محیط اداری اغلب به عنوان کار با ریسک پایین و کم خطر در نظر گرفته می‌شود در حالی که کارکنان اداری در مواجهه با ریسک فاکتورهایی از قبیل فعالیت‌های طولانی مدت با حرکات تکراری زیاد، بدون تحرک، کار کردن در وضعیت‌های بدنی نادرست به علت طراحی نامناسب ایستگاه کاری، سطح بالای تمرکز، بار کاری زیاد، شرایط نامناسب محیطی (دما، روشنایی و صدای نامطلوب) و فاکتورهای روانی-اجتماعی می‌باشند. مهم‌ترین مشکلات ناشی از این ریسک فاکتورها شامل اختلالات اسکلتی-عضلانی (MSDs)، استرس و فشار روانی و خستگی بینایی می‌باشد.
ارگونومی اداری به مطالعه تعاملات انسان با محیط‌های اداری پرداخته و با طراحی مناسب محیط اداری، به پیشگیری از اختلالات اسکلتی- عضلانی، حفظ سلامت جسمی و روانی کارکنان و افزایش بهره‌وری سازمانی می‌پردازد.
طراحی ارگونومی اداری شامل موارد زیر می‌باشد:
سازمان: طراحی شغل و برنامه کاری
محیط اداری: روشنایی، دما، صدا، رنگ و طراحی چیدمان اداره (layout)
ایستگاه کاری: مبلمان، صندلی، ملزومات، سخت افزار و نرم‌افزار
کارکنان: ویژگی‌های فردی
ارگونومی در صنایع تولیدی: در صنایع تولیدی، محدوده‌ی وسیعی از مشاغل (از کارهای مدیریتی گرفته تا کارکنانی که به طور مستقیم در تماس با کار و تولید محصول می‌باشند) موجود می‌باشد. با توجه به شرایط کاری در صنایع، ریسک فاکتورهای متعددی از قبیل کارهای سخت بدنی، شرایط نامناسب محیطی (سرما، گرما، روشنایی کم، صدا و ارتعاش)، ضریب ایمنی پایین، اعمال نیرو در وضعیت‌های نامناسب بدنی به مدت طولانی، حمل دستی بار، نوبت کاری، ایستادن یا نشستن‌های طولانی مدت، فقدان کنترل کارکنان بر روی نتیجه کار و روابط مدیریت و سرپرست با کارکنان وجود دارد. مهم‌ترین مشکلات ناشی از این ریسک فاکتورها شامل اختلالات اسکلتی-عضلانی (MSDs)، فرسودگی شغلی (خستگی جسمی و روانی مزمن)، افزایش میزان حوادث، کاهش کارایی کارکنان و در نتیجه کاهش بهره‌وری صنایع می‌باشد.
ارگونومی در این صنایع، تعاملات انسان (به عنوان جزئی از یک سیستم) با کل سیستم کاری را مورد مطالعه قرار می دهد و سیستم کاری را متناسب با تواناییها، قابلیتها و محدودیتهای انسان طراحی می کند که از طرفی سلامت، راحتی و آسایش انسان را حفظ و ارتقاء دهد و از طرف دیگر بهره‌وری صنایع را بهبود بخشد.
ارگونومی در صنایع فرآیندی: با توجه به اهمیت بسزایی که این نوع از صنایع در پیشبرد اهداف صنعتی و اقتصادی هر جامعه دارد و از طرفی به دلیل پیچیدگی‌های خاصی که در سیستم‌های کاری صنایع فرآیندی وجود دارد، لذا بر اساس خط مشی شرکت بهبود کار پایدار، ارگونومی در این صنایع به صورت مجزا مورد توجه قرار گرفته است. صنایع فرآیندی با توجه به ماهیت کاری‌شان، تنوع بسیار زیادی از کارها را در بر می‌گیرند که هم کارهای فیزیکی و هم کارهای شناختی را شامل می‌شود. از مهم‌ترین ریسک فاکتورها در این صنایع، اعمال نیرو در وضعیت‌های نامناسب بدنی، نوبت کاری، شرایط جوی نامناسب، تمرکز حواس پایین (بار فکری زیاد) و نشستن‌های طولانی مدت در اتاق کنترل می‌باشد که منجر به مشکلاتی از قبیل اختلالات اسکلتی-عضلانی (MSDs)، استرس شغلی، افزایش میزان خطای انسانی و بروز حوادث فاجعه آمیز می‌شود.
با استقرار و پیاده سازی اصول ارگونومی در این صنایع می‌توان فضای کاری اپراتورهای اتاق کنترل و همچنین اپراتورهای سایت (کارکنان عملیاتی) را در راستای حفظ سلامتی و ایمنی کارکنان، کاهش بروز خطای انسانی و در نتیجه افزایش بهره‌وری و کاهش رخداد حوادث، طراحی کرد.
ارگونومی در مشاغل خدماتی: این گونه مشاغل شامل خدمات درمانی، آتش نشانی، پلیس، نیروهای نظامی، حمل و نقل، شهرداری، آب و فاضلاب و تمامی مشاغلی که باید به‌صورت شبانه روزی و 24 ساعته ارائه خدمات کنند، می‌باشد. با توجه به اهمیت و نقش این مشاغل برای ارائه خدمات با کیفیت مناسب و به‌صورت شبانه روزی به جامعه، شاغلان نوبت کار باید ساعات شب را در بیداری بسر برند و علاوه بر آن با توجه به ماهیت غیرقابل پیش بینی مشاغل، حجم کار زیاد، سر و کار داشتن با شرایط بحرانی افراد جامعه، نشستن یا ایستادن‌های طولانی مدت هنگام انجام وظیفه، فقدان حمایت‌های روانی، گوش به زنگ بودن و ارائه خدمات لازم در شرایط بحرانی، به عنوان حرفه‌های تنش زا شناخته می‌شوند.
شاغلان در معرض ابتلا به مشکلات سلامتی جسمی و روانی از قبیل استرس شغلی، فرسودگی شغلی، خستگی مزمن، مشکلات خانوادگی و اجتماعی و مشکلات بهداشتی (کم خوابی، گوارشی و عروقی) ناشی از نوبت کاری و اختلالات اسکلتی-عضلانی در نواحی مختلف بدن می‌باشند. ارگونومی در این مشاغل با مناسب سازی محیط کار از نظر شرایط فیزیکی و محیطی، طراحی برنامه‌های نوبت کاری، آموزش پرسنل در زمینه نوبت کاری و آموزش راهکارهای افزایش رضایت شغلی و کاهش استرس شغلی و آموزش نحوه صحیح اعمال نیرو و حمل دستی بار، در حفظ سلامتی کارکنان و افزایش کیفیت ارائه خدمات به جامعه مؤثر واقع می‌شود.
ارگونومی در سازمان‌ها و ادارات: کار در یک محیط اداری اغلب به عنوان کار با ریسک پایین و کم خطر در نظر گرفته می‌شود در حالی که کارکنان اداری در مواجهه با ریسک فاکتورهایی از قبیل فعالیت‌های طولانی مدت با حرکات تکراری زیاد، بدون تحرک، کار کردن در وضعیت‌های بدنی نادرست به علت طراحی نامناسب ایستگاه کاری، سطح بالای تمرکز، بار کاری زیاد، شرایط نامناسب محیطی (دما، روشنایی و صدای نامطلوب) و فاکتورهای روانی-اجتماعی می‌باشند. مهم‌ترین مشکلات ناشی از این ریسک فاکتورها شامل اختلالات اسکلتی-عضلانی (MSDs)، استرس و فشار روانی و خستگی بینایی می‌باشد.
ارگونومی اداری به مطالعه تعاملات انسان با محیط‌های اداری پرداخته و با طراحی مناسب محیط اداری، به پیشگیری از اختلالات اسکلتی- عضلانی، حفظ سلامت جسمی و روانی کارکنان و افزایش بهره‌وری سازمانی می‌پردازد.
طراحی ارگونومی اداری شامل موارد زیر می‌باشد:
سازمان: طراحی شغل و برنامه کاری
محیط اداری: روشنایی، دما، صدا، رنگ و طراحی چیدمان اداره (layout)
ایستگاه کاری: مبلمان، صندلی، ملزومات، سخت افزار و نرم‌افزار
کارکنان: ویژگی‌های فردی
ارگونومی در صنایع تولیدی: در صنایع تولیدی، محدوده‌ی وسیعی از مشاغل (از کارهای مدیریتی گرفته تا کارکنانی که به طور مستقیم در تماس با کار و تولید محصول می‌باشند) موجود می‌باشد. با توجه به شرایط کاری در صنایع، ریسک فاکتورهای متعددی از قبیل کارهای سخت بدنی، شرایط نامناسب محیطی (سرما، گرما، روشنایی کم، صدا و ارتعاش)، ضریب ایمنی پایین، اعمال نیرو در وضعیت‌های نامناسب بدنی به مدت طولانی، حمل دستی بار، نوبت کاری، ایستادن یا نشستن‌های طولانی مدت، فقدان کنترل کارکنان بر روی نتیجه کار و روابط مدیریت و سرپرست با کارکنان وجود دارد. مهم‌ترین مشکلات ناشی از این ریسک فاکتورها شامل اختلالات اسکلتی-عضلانی (MSDs)، فرسودگی شغلی (خستگی جسمی و روانی مزمن)، افزایش میزان حوادث، کاهش کارایی کارکنان و در نتیجه کاهش بهره‌وری صنایع می‌باشد.
ارگونومی در این صنایع، تعاملات انسان (به عنوان جزئی از یک سیستم) با کل سیستم کاری را مورد مطالعه قرار می دهد و سیستم کاری را متناسب با تواناییها، قابلیتها و محدودیتهای انسان طراحی می کند که از طرفی سلامت، راحتی و آسایش انسان را حفظ و ارتقاء دهد و از طرف دیگر بهره‌وری صنایع را بهبود بخشد.
ارگونومی در صنایع فرآیندی: با توجه به اهمیت بسزایی که این نوع از صنایع در پیشبرد اهداف صنعتی و اقتصادی هر جامعه دارد و از طرفی به دلیل پیچیدگی‌های خاصی که در سیستم‌های کاری صنایع فرآیندی وجود دارد، لذا بر اساس خط مشی شرکت بهبود کار پایدار، ارگونومی در این صنایع به صورت مجزا مورد توجه قرار گرفته است. صنایع فرآیندی با توجه به ماهیت کاری‌شان، تنوع بسیار زیادی از کارها را در بر می‌گیرند که هم کارهای فیزیکی و هم کارهای شناختی را شامل می‌شود. از مهم‌ترین ریسک فاکتورها در این صنایع، اعمال نیرو در وضعیت‌های نامناسب بدنی، نوبت کاری، شرایط جوی نامناسب، تمرکز حواس پایین (بار فکری زیاد) و نشستن‌های طولانی مدت در اتاق کنترل می‌باشد که منجر به مشکلاتی از قبیل اختلالات اسکلتی-عضلانی (MSDs)، استرس شغلی، افزایش میزان خطای انسانی و بروز حوادث فاجعه آمیز می‌شود.
با استقرار و پیاده سازی اصول ارگونومی در این صنایع می‌توان فضای کاری اپراتورهای اتاق کنترل و همچنین اپراتورهای سایت (کارکنان عملیاتی) را در راستای حفظ سلامتی و ایمنی کارکنان، کاهش بروز خطای انسانی و در نتیجه افزایش بهره‌وری و کاهش رخداد حوادث، طراحی کرد.
ارگونومی در مشاغل خدماتی: این گونه مشاغل شامل خدمات درمانی، آتش نشانی، پلیس، نیروهای نظامی، حمل و نقل، شهرداری، آب و فاضلاب و تمامی مشاغلی که باید به‌صورت شبانه روزی و 24 ساعته ارائه خدمات کنند، می‌باشد. با توجه به اهمیت و نقش این مشاغل برای ارائه خدمات با کیفیت مناسب و به‌صورت شبانه روزی به جامعه، شاغلان نوبت کار باید ساعات شب را در بیداری بسر برند و علاوه بر آن با توجه به ماهیت غیرقابل پیش بینی مشاغل، حجم کار زیاد، سر و کار داشتن با شرایط بحرانی افراد جامعه، نشستن یا ایستادن‌های طولانی مدت هنگام انجام وظیفه، فقدان حمایت‌های روانی، گوش به زنگ بودن و ارائه خدمات لازم در شرایط بحرانی، به عنوان حرفه‌های تنش زا شناخته می‌شوند.
شاغلان در معرض ابتلا به مشکلات سلامتی جسمی و روانی از قبیل استرس شغلی، فرسودگی شغلی، خستگی مزمن، مشکلات خانوادگی و اجتماعی و مشکلات بهداشتی (کم خوابی، گوارشی و عروقی) ناشی از نوبت کاری و اختلالات اسکلتی-عضلانی در نواحی مختلف بدن می‌باشند. ارگونومی در این مشاغل با مناسب سازی محیط کار از نظر شرایط فیزیکی و محیطی، طراحی برنامه‌های نوبت کاری، آموزش پرسنل در زمینه نوبت کاری و آموزش راهکارهای افزایش رضایت شغلی و کاهش استرس شغلی و آموزش نحوه صحیح اعمال نیرو و حمل دستی بار، در حفظ سلامتی کارکنان و افزایش کیفیت ارائه خدمات به جامعه مؤثر واقع می‌شود.