[masoomi]

صدا، شنوایی سنجی و روشهای سنجش آن
صوت: در اثر ارتعاش یک جسم یا مجموعه‌ای از اجسام کشسان تولید می‌شود. انتشار آن حرکت ارتعاشی منبع مولد است.
سروصدا: صوتی است ناخواسته، ناخوشایند و نامطلوب که در صنعت، فراورده تبدیل انرژی است. قسمتی از انرژی تلف شده در اثر ارتعاش و اصطکاک سطوح مختلف دستگاه و ایجاد اغتشاش در هوا، به صدا تبدیل می‌گردد.
مشخصه‌های صوت، طول موج، زمان تناوب و فرکانس می‌باشد.
طول موج مسافتی است که موج در یک پریود می‌پیماید (λ و بر حسب متر بیان می‌گردد)
زمان تناوب زمان یک نوسان کامل است (T  وبر حسب ثانیه بیان می‌گردد)
فرکانس تعداد نوسان کامل بر حسب زمان می‌باشد (F و بر حسب هرتز بیان می‌گردد)
فرکانس تا 512 هرتز بم - 512  تا 2048 هرتز متوسط و بیش از 2048 را زیر می‌نامند
مراکز فرکانس‌های هشت گانه در بهداشت حرفه‌ای کاربرد فراوان داشته و شامل فرکانس‌های  63.5- 125 – 250- 500 -1000 –  2000 – 4000 -  8000  هرتز است.
اثرات صدا شامل اثر مستقیم  (صدمه بر سیستم شنوایی) و غیر مستقیم  (اثر بر راندمان کار، اثر روانی، اثر بر وضع عمومی بدن، اثر پوششی بر شنوایی) است.
کاهش شنوایی بر سه نوع انتقالی، حسی – عصبی و مختلط می‌باشد.
در کاهش انتقالی، راه استخوانی سالم و طبیعی است و با افزایش صدا قابل شنیدن بوده  و با جراحی و سمعک قابل ترمیم است. از جمله علل آن به پارگی، کدری، تیرگی، دررفتن استخوانهای... می‌توان اشاره نمود.
در کاهش حسی – عصبی، ضایعه، مربوط به گوش داخلی است. در این کاهش ضایعه در راههای هوایی و استخوانی وجود دارد.شغلی، تماس با برق، مواد سمی چون  CO- PB – HG   اوره، و بیماری‌هایی نظیر تیفوس، زونا از انواع کری‌های فوق است. وقتی کاهش شنوایی در اثر انتقالی و حسی – عصبی باشد آن را مختلط گویند و در این ضایعه هر دو راه هوایی و استخوانی دچار اشکال است.
افت شنوایی شامل دو نوع  موقت (TTS) و دائم (PTS) است:
در افت شنوایی موقت، صدایی با شدت زیاد در زمان کم تماس داده می‌شود (انفجار) وبا قطع تماس، افت شنوایی (با توجه به زمان تماس، شدت و حساسیت فرد) از بین می‌برد این افت در فرکانس 3000 تا 6000 هرتز می‌باشد.
افت دائم شنوایی، در صورت تماس مداوم با صدا به وجود می‌آید، از نوع حسی – عصبی و غیر قابل درمان (به دلیل نابودی سلولهای عصبی) می‌باشد. این افت از فرکانس 4000 هرتز شروع و به فرکانس‌های 6000 و 8000 هرتز گسترش می‌یابد.
مراحل کری شغلی شامل: شروع (اوایل اشتغال فرد خستگی شنوایی، افت در فرکانس 4000 هرتز، احساس ناراحتی، گرفتگی گوش، خستگی عمومی). اختفاء (ناشنوایی در فرکانس 4000 هرتز، امکان کاهش در سایر فرکانسها وجود دارد).نیمه اختفا ( بیشترین در فرکانس 2000 و 1000 هرتز، عدم شنیدن صدای آهسته) کری واضح (نقصان در فرکانس بم و زیر، شنیدن دشوار صدای مکالمه) می‌باشد.
کری شغلی دو طرفه و متقارن، پرده صماخ سالم، عدم برگشت شنوایی حسی- عصبی،غیر قابل درمان، شروع افت از فرکانس 4000 هرتز را دارد. در کری شغلی عواملی چون شدت، فرکانس، ریتم، زمان تماس، محیط کار، سن فرد، ضایعات قبلی و حساسیت فردی مداخله می‌نماید.
با افزایش شدت صوت، زمان تماس و افزایش سن، میزان افت شنوایی بیشتر می‌شود.
فرکانس‌های زبر مضرترند - صدای یکنواخت و مداوم، کم خطرتر از صدای منقطع و غیر یکنواخت است (با فرکانس برابر). صدا در محیط باز قابل تحمل تر است. ضایعاتی چون ضربات وارده به سر، انفجار، صدمات شنوایی، مننژیت، مصرف سالیسیلات، جنتامایسین، تماس با  CO - AS در افت شنوایی مؤثر است.  افراد نسبت به صدا حساسیت‌های متفاوتی دارند که قابل شناسایی است.
یک نمونه از روشهای تعیین گوش حساس، آزمایش PEYSER است و مراحل آن عبارت‌اند از:
1- تعیین آستانه هوایی در فرکانس 1000 هرتز
2- اثر صوتی با شدت 100 دسی بل و فرکانس 1000 هرتز به مدت 3 دقیقه
3- پانزده ثانیه استراحت
4- تعیین آستانه فرکانس 1000 از راه هوایی
5- استراحت یک ساعت
6- تعیین آستانه در فرکانس 1000 هرتز از راه استخوانی
7- تماس 3 دقیقه فرد با فرکانس 1000 هرتز و شدت 100 دسی بل از راه هوایی
8- پانزده ثانیه استراحت
9- تعیین آستانه در فرکانس 1000 هرتز از راه استخوانی
در صورتی که آستانه شنوایی تا 5 دسی بل باشد طبیعی، 5 – 10 دسی بل مشکوک و بیش از 10 دسی بل غیر طبیعی  (به دلیل حساسیت فرد مناسب نمی‌باشد).
جهت اندازه گیری صدا، از دستگاه  صدا سنجی  (SLM) استفاده می‌شود.
اساس کار دستگاه  تبدیل انرژی صوتی به انرژی الکتریکی قابل قرائت بوده و شامل میکروفون، مدارهای تطبیقی، شبکه‌های باردهی، شبکه نمونه برداری و صفحه قرائت است.
صداسنج ساده میزان تراز فشار صوت  (SPL) را نشان می‌دهد. با آنالیزور می‌توان تراز فشار صوت را در فرکانس‌های مختلف را تعیین نمود.
دوزیمتر صدا میزان انرژی صوتی دریافتی فرد را در زمان معین نشان می‌دهد و در مواری که فرد در قسمتهای مختلف فعالیت می‌نماید که صدای محیط کار و یا دستگاه‌ها در زمانهای مختلف متغیر است، استفاده می‌شود.
اندازه گیری صدا در سه مرحله، بررسی مقدماتی و جمع آوری اطلاعات، اندازه گیری و تطبیق با استاندارد صورت می‌گیرد و در صورت بالاتر بودن صدا از حد استاندارد نیاز به اقدامات کنترلی دارد. جمع آوری اطلاعات عمومی نظیر نام کارخانه، تعداد کارگران، ابعاد، کروکی، شرایط جوی محیط کار، جنس سقف، کف، دیوار، نوع سطوح انعکاسی، تعداد ماشین آلات و محل استقرار آنها، ویژگی منبع صوت، مانند ابعاد، سرعت، نوع نصب، روش کار، روش کنترل، اطلاعات اندازه گیری، مانند نوع و مدل صداسنج و کالیبراتور، شبکه و روش اندازه گیری و کالیبراسیون، نوع میکروفون، منابع مهم و ثانویه صدا، و استاندارد انتخابی، ویژگی افراد نظیر سن، سابقه کار، مدت کار، جنس،... مرحله اول اندازه گیری است
اندازهگيري صدا  بر اساس تغیرات زمانی، مکانی صورت می گیرد.
در روش زمانی، صدا در فواصل زمانی مساوی اندازه گیری می‌شود و منحنی تغییرات صدا نسبت به زمان رسم می‌شود. در این روش حداکثر و حد اقل صدا تعیین شده، و زمان های لازم جهت حفاظت فرد معین می‌شود.
اندازه گیری صدا بر اساس توزیع مکانی،  شامل ایستگاه بندی (تقسیم کارگاه به ابعاد معین  و اندازه گیری صدا  ، حداقل فاصله
4 /λ از دیوار جهت تعیین محدوده خطرناک) و توزیع مکانی منبع مشخص  (تعیین صدا در فواصل مختلف منبع صوتی با شعاع فرضی 45 درجه و اتصال نقاط با صدای یکسان) و تصادفی است.
همچنین با اندازه گیری در فواصل زمانی معین می‌توان تراز آماری صدا را به‌دست آورد که به‌طور مثال در 80%، زمان صدا از 90 دسی بل بیشتر است. در این روش، نموداری ترسیم، در محور افقی تراز فشار صوت و در محور عمودی فراوانی تجمعی، قید می‌گردد. استانداردهای مختلفی توسط سازمانهای متفاوت برای صدا تعیین شده است.
استانداردهای ACGIH و تدوین شده کمیته فنی بهداشت حرفه‌ای میزان تماس مجاز 8 ساعت را، صدای 85 دسی بل اعلام نموده و با افزایش هر 3 دسی بل، زمان تماس نصف می‌گردد.
سنجش شنوایی از طرق حرف زدن، ابزارهای مولد صوت، سنجش شنوایی از راه هوا و استخوان، الکتریسیته، تنفس و ادیومتری صورت می‌پذیرد. که در ذیل به مواردی اشاره می‌شود:
دیاپازون 32 ارتعاش در ثانیه را مرتعش نموده، در فاصله 2 سانتیمتری گوش قرار می‌دهیم فرد می‌بایست صدا را بشنود در غیر این صورت گوش خارجی یا میانی مشکل دارد. در صورت عدم پاسخ فرد به دیاپازون مرتعش شده 2048 هرتز، گوش داخلی وی مشکل دارد. با مرتعش نمودن دیاپازون 128 هرتز و قرار دادن آن بر زائده ماستوئید گوش فرد سالم تا 20 ثانیه  صدا را از راه استخوان می‌شنود در صورتیکه کمتر از 20 ثانیه شود، شواباخ منفی (صدمه گوش داخلی) و بیش از 20 ثانیه شواباخ مثبت (صدمه گوش میانی و خارجی)است.
فرد سالم ارتعاش  دیاپازون مرتعش شده بر استخوان کشکک را نمی‌شنود، در صورت شنیدن، گوش میانی یا خارجی معیوب است (آزمایش بونیه). در آزمایش وبر، دیاپازون 128 بر وسط پیشانی قرار داده می‌شود در صورت تمرکز صدا بر گوش، نوع کری انتقالی است و اگر صدا در گوش سالم یا کمتر صدمه دیده، متمرکز شود گوش داخلی مشکل دارد. در ادیومتری میدان شنوایی از راه هوایی و استخوانی تعیین می‌شود و اصول آن تحریک گوش به‌ وسیله دستگاه با ارسال علائم صوتی، تعیین حساسیت شنوایی نسبت به فرکانسها و شدت‌های متفاوت و رسم منحنی مربوط می‌باشد.
ادیومتری شامل دو بخش AC  (سنجش شنوایی از راه هوایی) و BC (سنجش شنوایی از راه استخوانی) است که در روش اول سیستم شنوایی خارجی، میانی و داخلی  و در BC  گوش داخلی مورد بررسی قرار می‌گیرد.
قبل از ادیومتری فرد را باید توجیه نمود: از جمله (برداشت عینک، قرار دادن مناسب گوشی  برروی گوش، روش پاسخ دادن با دکمه یا تکان دادن دست، نجویدن آدامس) دلیل مراجعه وی، سوابق مصرف دارو، بررسی بیماری‌های قبلی به صورت سؤال و بررسی گوش وی از نظر جرم، همچنین از مکان مناسب (با ضریب انعکاس کم دیوار دیوار، امواج انعکاسی کم، سطوح جاذب صوت مناسب، پوشاندن کف اتاق از جنس نرم و درب پنجره جاذب صوت) استفاده شود
روش سنجش شنوایی از راه هوا:
1- روشن کردن دستگاه
2- قرار دادن گوشی بر روی گوش فرد
3- دکمه خروجی بر وضعیتی که فرد بهتر می‌شنود قرار داده شود و در صورت عدم تفاوت بر روی R  (گوش راست) باشد.
4- دکمه ورودی TONE
5- تعیین دکمه فرکانس به ترتیب  1000 – 2000 – 4000 –  8000  - 1000 – 500  و 250 هرتز و در گوش بعدی به ترتیب 250 – 500 – 1000 – 2000 – 4000 – 8000 هرتز
6- تعیین دکمه شدت (ابتدا از فرکانس 1000 هرتز و صدای 40 دسی بل)
7- ارسال صدای مربوط با زمان  1 – 2 ثانیه با فشار دکمه مربوطه
8- پاسخ فرد به روشهای ذکر شده 
9- کاهش شدت صدا بصورت 10 دسی بل تا جایی که فرد پاسخ ندهد، در این  شدت 5 دسی بل اضافه می‌شود.
10- تعیین آستانه شنوایی (حداقل صدایی که فرد به زحمت قادر است 50% علائم ارائه شده را تشخیص دهد).
11- ثبت نتیجه ادیوگرام با علامت دایره قرمز جهت آستانه گوش راست و ضربدر آبی جهت گوش چپ.
12- اتصال آستانه‌ها به هم و ترسیم منحنی ادیومتری
13- انجام آزمایش برای گوش دیگر، به روش فوق
افت شنوایی وضع شنوایی فرد
10 – 15 دسی بل طبیعی     NORMAL
15 – 26 دسی بل افت ناچیز   SLIGHT
26 – 41 دسی بل افت ملایم   MILD
41 – 55 دسی بل افت متوسط    MODERATE
55 – 70 دسی بل افت نسبتاً شدید   MODERATE SEVERE
70 – 90 دسی بل افت شدید   SEVERE
90 دسی بل و بیشتر کر PROFOUND
OSHA توصیه می‌نماید که از افراد در معرض تماس با صدا، گازهای بیهوشی، تترا کلرواتیلن، زغال سنگ و مواد زائد مخاطره آمیز، می‌بایست ادیومتری سالانه انجام شود. لازم به ذکر است که فاکتورهای سن، جنس، سابقه کار و ... در فرمول‌های فوق تأثیر مستقیم دارد

تهیه و تنظیم: مهندس حسین اشرفیان  ----- - مهندس   اسدالله سبزی